Anatomy: Lacrimal Apparatus
سیستم اشکی از چه اجزائی تشکیل شده و محل قرارگیری آنها کجاست؟
غدد اشکی یا lacrimal glands (هر چشم یک غده اشکی دارد) که در قسمت بالا و خارج کره چشم قرار دارند به همراه غدد اشکی کمکی Krauseو Ciaccio در زیر لبه پلک قرار می گیرند باعث ترشح قسمت آبکی اشک می شوند.
به طور کلی لایه های مختلف اشک عبارتند از:
داخلی ترین و نازک ترین لایه که لایه نازکی از موکوس است توسط سلول هائی در ملتحمه تولید و ترشح می شود .
لایه میانی ضخیم ترین لایه است و در واقع مانند محلول بسیار رقیق آب و نمک می باشد.
غدد اشکی اصلی و کمکی این قسمت از اشک را تولید می کنند. عملکرد این لایه باعث مرطوب نگاه داشته شدن چشم و بیرون راندن گرد و غبار و اجسام خارجی می شود.
اشکال در ترشح این لایه آبکی چشم، شایع ترین علت ایجاد خشکی چشم است و این بیماری اصطلاحا” کراتوکونژکتیویت سیکا نامیده میشود.
سطحی ترین لایه اشک، لایه بسیار نازکی از جنس چربی است که به وسیله غدد میبومین ترشح می شود. وظیفه اصلی این لایه جلوگیری از تبخیر لایه های آبکی زیرین خود است.
اشک در سطح چشم منتشر شده و سپس از طریق دو منفذ کوچک punctum که در لبه داخلی پلک بالا و پایین هستند وارد مجاری اشکی lacrimal ducts و کیسه ی اشکی lacrimal sac شده و در نهایت از طریق مجرای نازولاکریمال (دماغی اشکی) وارد بینی می شود.
به همین دلیل است که ما در موقع گریه کردن دچار آب ریزش بینی می شویم. بنابراین همانطور که در شکل زیر می بینید سیستم اشکی شامل غدد اشکی اصلی و کمکی، مجاری اشکی، کیسه اشکی و مجرای نازولاکریمال است.
انسداد مجرای نازولاکریمال (اشکی) چیست؟
به انسداد مجرای باریک نازولاکریمال که به طور طبیعی باعث درناژ (تخلیه) اشک از سطح چشم می شود انسداد مجرای اشکی گفته می شود که به دو صورت اکتسابی و مادرزادی است که در این مبحث نوع مادرزادی آن بررسی می شود.
علت انسداد مادرزادی مجرای اشکی نازولاکریمال چیست؟
انسداد مادرزادی مجرای اشکی در کودکان شایع است. ۱۰-۶% کودکان قبل از باز شدن کامل مجاری اشکی به دنیا می آیند. در بعضی منابع عنوان شده است که شیوع این اختلال در نوزادان ۵۰% است. علت این انسداد باقی ماندن مامبران (پرده) در انتهای مجرای نازولاکریمال در سمت بینی است.
علائم انسداد مادرزادی مجرای اشکی کدامند؟
معمولا” نوزادانی که این مشکل را دارند در ۲ تا ۶ هفته اول بعد از تولد علائمی نشان می دهند که شایع ترین آنها اشک ریزش است. در یک ماه اول بعد از تولد ترشح رفلکسی اشک (ریزش اشک) در زمان گریه کردن نداریم و اگر اشک بیاید به احتمال زیاد پاتولوژیک (ناشی از یک بیماری) است.
از علائم دیگر این بیماری ترشح، التهاب مکرر ملتحمه و التهاب و عفونت کیسه اشکی است که در این صورت ناحیه زیر چشم، نزدیک بینی قرمز و ملتهب شده و نسبت به لمس حساس است. ممکن است این ناحیه متورم شود و ترشح موکوسی در کناره داخلی چشم دیده شود. در ۳/۱ موارد این درگیری دو طرفه است. معمولا” علائم نوزاد با گرد و غبار و باد تشدید می شود اما ترس از نور photophobia وجود ندارد.
توجه: در کودکانی که اشک ریزش و photophobia دارند، گلوکوم مادرزادی باید در نظر گرفته شود.
تشخیص این انسداد چگونه صورت می گیرد؟
با فشار ملایم بر روی کیسه اشکی lacrimal sac، مایع از منافذ اشکی punctum خارج می شود.
موادی مانند فلئورسئین در داخل چشم ریخته می شوند و بر اساس زمان ناپدید شدن آنها از چشم و یا زمان حضورشان در داخل حفره حلقی دهانی (که با نور آبی کبالت ارزیابی می شود) می توان در مورد وجود یا عدم وجود انسداد قضاوت کرد.
انجام این روش تشخیصی در نوزادان مشکلات خاص خود را دارد . برای انجام این تست تشخیصی ابتدا قطره ۱% فلئورسئین در ملتحمه ریخته می شود و سپس بین ۲ تا ۵ دقیقه صبر می کنیم. در شرایط طبیعی بعد از ۵ دقیقه تقریبا” نباید هیچ فلئورسئین در چشم باقی مانده باشد.
