هایفو (HIFU) یا انرژی “فوق صوت متمرکز با شدت زیاد(Ultrasound Focused Intensity High) تکنولوژی جدیدی است که از امواج فوق صوت همگرا با شدت زیاد برای تولید گرما استفاده می کند. این امواج توسط مبدل های صوتی پرقدرت (Transducer) تولید می‌شوند. استفاده از تکنیک HIFUامواج متمرکز و تقویت شده اولتراسوند) یک پدیده جدید پزشکی است که در آن با استفاده از تکنولوژی زیستی تحول عظیمی در پزشکی و خصوصا جراحی به وجود می آید. دستگاه HIFU دارای یک مبدل مقعر فرا صوت است که امواج فراصوت را تولید و متمرکز می سازد. امواج متمرکز شده در ناحیه کانونی از انرژی بسیار بالایی برخوردار هستند و توسط یک پروب، بافت مورد نظر را احاطه کرده و دما را در مدت بسیار کوتاه بالا می برند، به گونه ای که موجب نکروز بافتی یا بسته شدن مجرای عروق در حال خونریزی می شوند[۳].
روش هایفو در درمان سرطان پروستات در اروپا، ژاپن و ایالات متحده امریکا ، در صد موفقیت بالایی داشته است. این میزان موفقیت برابر یا حتی در دراز مدت بالاتر از عمل جراحی رادیکال پروستاتکتومی بوده است. در عین حال هایفو عوارض بسیار کمتری نسبت به عمل جراحی دارد. هایفو در مقایسه با روش های درمانی کم تهاجمی مانند براکی تراپی و رادیوتراپی از موفقیت بسیار بالاتر و عوارض بسیار کمتری برخوردار است[۲].
انواع هایفو :
بـه طـور کلی دستگاه های هایفو به دو دسته کلی تقسیم می شوند: خارج بدنی (extracorporeal) و داخل رکتومی (transrectal) یک فاکتور مهم در استفاده های بالینی از هایفو توانایی مانیتورینگ درمان است . در حال حاضر از دو شیوه برای رسیدن به این منظور استفاده می شود :اولتراسوند تشخیصی real – timeو MRIدستگاهی که برای درمان ندول های تیروئید طراحی شده است از نوع برون اندامی بوده و از تصویربرداری اولتراسوند تشخیصی real – time بهره می برد که مزایای ارزان بودن و در دسترس بودن را دارد و همچنین مدت زمان درمان به کمک آن کوتاه تر است . اپلیکاتور این دستگاه شامل دو ترانسدیوسر تشخیصی و درمانی است که برروی یکدیگر به گونه ای ثابت شده اند که کانون هایشان روی هم قــرار مــی گـیــرد. ابـتـدا بـه وسیلـه تـرانسـدیـوسـر تشخیصی مکان تومور مشخص می شود سپس درمـان تـوسـط تـرانسدیوسر درمانی شروع می شـود . هـمچنین در طول درمان مانیتورینگ به صورت پیوسته ادامه دارد[۶].
این دستگاه ها اصولا فاصله کانونی بزرگ تری نسبت به دستگاه های ترانس رکتال دارند . به همین دلیل معمولا ترانسدیو سرهای آن‌ها ابعاد بزرگ تری دارند (به جز دستگاه های مورد استفاده در چشم پزشکی) و با فرکانس پایین تر و شدت بالاتری نسبت به دستگاه های مشابه ترانس رکتال کار می کنند به این دلیل که با کاهش فرکانس امواج اولتراسوند نفوذ پذیری آن بیشتر می شود .[۶]
دستگاه های ترانس رکتال برای درمان بیماری های پروستات به کار می رود . این دستگاه ها به دلیل فضای محدود رکتوم دارای ترانسدیوسر کوچکتر وفاصله کانونی کوتاهتر است[۶].
مکانیزم درمان:
انرژی که یک موج اولترا سوند با خود حمل می کند، با عبور از بافت تضعیف می‌شود، این تضعیف در اثر جذب آکوستیکی (صوتی) و پدیده پخش (Scattering) است.جذب آکوستیکی باعث افزایش دما در بافت می شود .گرچه عمل جذب۸۰-۶۰درصد کل تضعیف را تشکیل می دهد و بقیه مربوط به پدیده پخش است.
کاویتاسیون که یکی از اثرات غیر گرمایی اولتراسوند است تا حدودی پیچیده و غیر قابل پیش بینی است، اما نتیجه آن مانند اثر گرمایی نکروز سلولی است. اولتراسوند موجب لرزش بافت شده و در ساختار سلول تراکم و انبساط ایجاد می کند .در طول مدت انبساط در مایعات سلولی ، گاز می تواند به صورت حباب هایی از محلول خارج شود.این حباب ها پس از تشکیل یا به سرعت از بین می روند ،یا بزرگ تر شده و باعث ایجاد فشارهای مکانیکی و تولید دمای ۲۰۰۰تا ۵۰۰۰ درجه کلوین در محیط های میکروسکوپی می شوند.کاویتاسیون به عواملی مانند طول پالس فرکانس و شدت وابسته است[۳].
تفاوت هایفو با لیزر:
هایفو از نظر بهره گیری از تمرکزامواج برای تاثیر گذاری برروی بافت سلولی مشابه لیزراست اما تفاوت اساسی هایفو و لیزر در موقعیت دقیق نقطه تمرکز انرژی نسبت به منبع آن است. نور لیزر دقیقا در محل مولدآن به صورت هم فاز با طول موج های تقریبی بین ۴/۰تا ۱ میکرون به صورت متمرکز تولید می شود و از نقطه خروج از منبع، انرژی متمرکز لیزر قابل استفاده است. حال آن که درتولید هایفو از امواج فوق صوت با فرکانس بین ۱ تا۱۰ مگاهرتز استفاده شده که این امواج از چند منبع فوق صوت فرکانس بالا ساطع و در نقطه ای دور از این منابع متمرکز می شوند.
انرژی هایفو برتری مهمی نسبت به لیزر دارد. این انرژی می تواند از میان بافت های سالم عبور کرده و بر روی بافت ناسالم (هدف) متمرکز و با ایجاد حرارت آن را به صورت موضعی منهدم کند. در این روش هایفو تاثیری بر روی بافت های جانبی یا بافت‌های در طول مسیر خود تا نقطه تمرکز ندارد و تنها بافت ناسالم را از بین می برد. حال آنکه لیزر هر بافتی را که بر سر راهش باشد تحت تاثیر قرار می دهد. تاثیر هایفو بر روی بافت سلولی تابعی از فرکانس فوق صوت و غلظت انرژی است. با کنترل غلظت انرژی هایفو می توان نظیر لیزر اعمالی چون برش، سوزاندن، تبخیر، گرم کردن، انعقاد، فعال سازی نوری و خارج کردن عضو را انجام داد. بدین ترتیب تحت تاثیر قرار دادن بافت های سلولی در عمق بدون صدمه به بافت های میانی و کناری کار برد مهم هایفو است[۳].
