مــــامــــوگــــرافــــی (mammography) از دو کــلـمـــه (mamm(o به معنی پستان و graphy به معنی نمایش بوده و در کل به معنی پرتونگاری از غده پستانی یا پستان نگاری است.
فیزیولوژی
سرطان به عنوان یک بیماری لاعلاج مدت ها است که فکر بشر را به خود مشغول کرده است. علم ثابت کرده است علی‌رغم عدم وجود یک درمان قطعی برای این بیماری، تشخیص زود هنگام و به مـوقـع ایـن بـیـمـاری بـه پـزشـکـان کـمک می‌کند که حـداقـل از پـیـشـرفـت این بیماری جلوگیری کنند. یکی از رایج‌ترین سرطان ها مخصوصا در بین زنان سـرطـان سـینه است و از میان روش های مختلف تشخیص سرطان سینه، ماموگرافی به عنوان روشی با میزان مقبولیت بالا بسیار رایج و متداول است.
چگونه کار می کند؟
در مـامـوگـرافـی عـمـدتـا از دو نوع دید پستان را بررسی می‌کنند: دید پهلوی جانبی و دید انتهایی.
MLO) Medio – lateral oblique ): این تصویر از یک زاویــه مـایـل گـرفـتـه مـی‌شـود. در حـیـن انـجـام یـک ماموگرافی تصویر MLOاز یک زاویه ۹۰ درجه گرفته می‌شود چون بافت پستان را فقط می‌توان از یک چـهــارم بــالایــی بـیــرونــی پستـان و زیـر بغـل تحـت تـصــویـربـرداری قـرار داد. بـه وسـیـلـه‌تـصـویـر MLO ماهیچه‌های سینه به طور جانبی از بالا به پائین قابل مـلاحظـه هستند در تصویر MLO شکل ماهیچه‌ها باید به صورت منحنی باشند به حالتی که ماهیچه ها در حـالـت استراحت هستند، قسمت میانی پستان بـایـد بـه حالت برجسته باشد. در این قسمت مهم است که تمام قسمت‌هایی که مورد تصویربرداری قـرار مـی‌گیرند فشرده شوند. برای تصویربرداری بیمار طوری قرار می‌گیرد که تکنسین بتواند بافت پستان را به طور مایل بدون دستگاه قرار دهد سپس دستگاه به طور خودکار بافت را فشرده کرده و پس از تـثـبـیــت زاویـه و مکـان، عکـس‌بـرداری صـورت می‌گیرد.
:CC)Cranio – Caudal) ایـن تصـویـر کـه از بالای بافت پستان گرفته می‌شود ، در هر نوع ماموگرافی رایـج است. این تصویر کل اجزای بافت پستان را مــورد بــررســی قــرار مــی‌دهــد. بـافـت‌هـای چـربـی موجود در پستان به صورت قسمت های تاریک در تــصـــویـــر دیـــده مـــی‌شـــونـــد. امـــا بـــه گـــونــه‌ای کــه ماهیچه‌های زیرین نیز قابل ملاحظه باشند در این تصویر نیز نوک پستان باید به صورت نیم‌رخ قابل ملاحظه باشد. در این حالت تکنسین پستان را درون دستگاه قرار می‌دهد و در این حالت فشرده‌سازی بـافـت بـه صـورت افـقـی اسـت. لازم بـه ذکـر است نحوه‌قرار دادن بافت در محفظه‌مخصوص دستگاه و نـیـز نـحـوه‌ایـستادن بیمار در این مراحل بسیار با اهمیت است.
در چه مواردی به کار می رود؟
ماموگرافی عمدتا به منظور شناسایی و تشخیص سرطان پستان و نیز به منظور ارزیابی توده های قابل لمس و ضایعات غیر قابل لمس پستان مورد استفاده قرار می گیرد. تست ماموگرافی عمدتا از دو بخش اســاســی تـشـکـیــل شــده اســت. الـف- مـامـوگـرافـی آزمـایشـی، ب- مـاموگرافی تشخیصی. ماموگرافی آزمـایشـی عمـدتا برای افرادی به کار می‌رود هیچ نشانه بالینی مبنی بر این که مبتلا به سرطان سینه هـسـتـنــد وجــود نــدارد. یـک آزمـایـش مـامـوگـرافـی استـانـدارد شـامل دو بخش است، به عبارت دیگر پستان را از دو دید مورد بررسی قرار می دهند. یکی دید پهلوی جانبی مایل و دیگری دید انتهایی است. مــامــوگــرافــی تـشخیصـی یـا مـامـوگـرافـی مشـورتـی روشی از ماموگرافی است که در مواردی استفاده می‌شود که یک غده در پستان مشاهده شده و یا یک حـالـت غـیـرطـبـیـعـی مـشـاهده شده است و نیازمند مطالعه و بررسی بیشتر است. بر همین اساس این نوع ماموگرافی باید متناسب با هر مورد و هر بیمار خاص باشد.
مزایا و معایب ماموگرافی
تـشـخـیــص زودرس و بــه مــوقــع بـافـت‌هـای سرطانی کوچک
تشخیص توده‌های موجود در پستان بیماران بالای ۵۰ سال
دز اشـعــه ایـکـســی کـه در مـامـوگـرافـی انجـام مــی‌گـیــرد بـی‌خـطـر بـوده و دارای عـوارضـی قـابـل اغماض است.
کنتراست بالا، وضوح بالا و طراحی سیستمی برای ایجاد تصاویر دقیق با جزئیات.
در مـامـوگـرافـی‌های مدرن خطر آلوده شدن بیمار به رادیواکتیو بسیار پائین است و از این لحاظ این آزمایش یک تصویربرداری بی‌خطر است.
بعضی از بیماران به دلیل احساس دردی که در طــول مــامــوگــرافــی بـه علـت فشـرده‌سـازی پستـان متحمل می شوند از این آزمایش دوری می‌کنند اما بـایـد گـفت امروز با پیشرفت تکنولوژی و اختراع روش های جدید انجام ماموگرافی این عمل کاملا بی‌درد شده است. وضوح تابش پرتو های یون ساز xو خطر آن برای بیماران همواره مهمترین خطر در کار با ماموگرافی است که برای حل این مشکل به تازگی روش هایی ارائه شده اند که از اولتراسوند یا لیزر برای ماموگرافی استفاده می کنند.
