سونوگرافی را می توان پروسه ای معرفی کرد که طی ان تصاویری از بافت های مختلف و همچنین ارگان ها و اندام های داخلی بدن فرد به وسیله امواج صوتی فراهم می اورد . لازم به ذکر است که تصاویر حاصل بعد از فرایند شکل گیری و تکامل به دستگاه مربوطه ارسال شده و در نهایت با پردازشی که بر روی ان از طریق دستگاه انجام می شود ، تصویر مورد نظر قابل مشاهده می شود .
آزمون پایه ای و اساسی پیش از زایمان : سونوگرافی سه بعدی
سیستم اولتراسوند سه بعدی که با استفاده از امواج فراصوتی و نرم افزار تصویری، تصاویر کاملاًواضح و روشن از جنین تهیه می نماید، می تواند در کنار تصاویر دو بعدی درهر مقطع زمانی از حاملگی، مورد استفاده قرار گیرد.
زمانیکه مشکلی در ارتباط با جنین توسط سیستم اولتراسوند دوبعدی تشخیص داده می شود و پزشک نیاز به تعیین و تشخیص اختلال دارد، تصاویر واضح و با جزئیات اولتراسوند سه بعدی در این باب بسیار ارزشمند می باشد. این تصاویر درهنگام رویت ابنورمالیهای مغز، ضایعه مادرزادی ستون فقرات و cleft tips / palates کام شکافته یا زبان شکافته، بسیار سودمند و ارزشمند می باشد.
تصاویر، به والدین منتظر کمک می کند تا متوجه ابنورمالیها گردند و بتوانند انتخاب درستی برای فرزندشان داشته باشند ؛اما بهرحال این تکنولوژی به تازگی مسیر رشد و پیشرفت خود را آغاز کرده است .
سیستم سه بعدی مشابه سیتم اولتراسوند دو بعدی، بدون درد و غیر تهاجمی است.امواج فراصوت ( که توسط انسان قابل شنیدن نیستند ) از بدن جنین انعکاس می یابد و تصویر حاصله یا سونوگرام حاصله از بدن بر صفحه مونیتور نمایش داده می شود.
برای انجام آزمون لازم است که پزشک مقداری ژل یا روغن در قسمتی از شکم که مورد تابش امواج فراصوتی قرار می گیرد، بمالند و آنگاه Transducer یا مبدل انرژی در آن قسمت قرار گرفته و جابجا می شود. ترانسدیوسر امواج فراصوتی را به شکم و رحم و جنین موجود در آن هدایت می کند. سیستم سونوگرافی سه بعدی هیچگونه تابش یا اشعه x را شامل نمی گردد و برای مادر و فرزند بی خطر می باشد. سونوگرافی سه بعدی توسط پزشک متخصص مامایی و در بیمارستانهای تخصصی انجام می گیرد.
در این سونوگرافی می‌توان تمام ارگان‌های جنین از سر تا نوک انگشت‌ها را دید و به صورت دقیق قابل بررسی است. در مورد بی‌ضرر بودن یا ضرر داشتن سونوگرافی سه بعدی هنوز چیزی ثابت نشده است ولی به خانم‌های باردار توصیه می‌شود از انجام سونوگرافی سه بعدی به دلخواه خود خودداری کنند. در بین مادران دیده می‌شود که دوست دارند سونوگرافی سه بعدی را انجام دهند ولی باید حتما با تجویز پزشک باشد. سونوگرافی سه بعدی برای بررسی مشکلات آناتومیک است.
این سونوگرافی به منظور بررسی ناهنجاری‌ها از حدود هفته ۱۸ تا ۲۲ انجام می‌شود. والدین دوست دارند تمام جزئیات را در مورد شکل جنین بدانند. این سونوگرافی بهتر است حدود هفته ۳۰ تا ۳۵ انجام شود چون در هفته‌های آخر به دلیل اینکه سایز بچه تغییر می‌کند و بزرگ‌تر می‌شود و سایز سرش تغییر می‌کند، جنین به خوبی نشان داده نمی‌شود.
اگر جنین اختلالات آناتومیک داشته باشد، در سونوگرافی سه بعدی نشان داده می‌شود. یعنی اختلال چه در اندام درونی و چه در اندام بیرونی مشخص می‌شود. برای مشخص کردن بیماری ژنتیک از سونوگرافی NT استفاده می‌کنند. در هفته ۱۱ تا ۱۴ این سونوگرافی صورت می‌گیرد. در این سونوگرافی ضخامت پشت گردن جنین اندازه گرفته می‌شود، اگر ضخامت زیاد باشد نشان می‌دهد ناهنجاری کروموزومی دارد.
سونوگرافی‌های لازم در بارداری
معمولا تصور رایج این است که سونوگرافی وقتی لازم می‌شود که مشکلی پیش آید یا بارداری رخ دهد، اما برای اینکه بتوان بارداری بی خطر و سالمی را سپری کرد، سونوگرافی‌هایی پیش و در طول دوران بارداری پشنهاد می‌شود. البته گاهی برای مادر و جنین شرایطی به وجود می‌آید که نوع سونوگرافی تغییر می‌کند.
هر خانمی پیش از اقدام به بارداری، باید یک سونوگرافی از رحم و تخمدان ها داشته باشد تا از وضع سیستم باروری خود مطلع شود. این سونوگرافی به پزشک درباره سالم بودن رحم (از نظر ناهنجاری ها)، وجود فیبروم ها یا پولیپ، کیست های تخمدانی و بسیاری از مشکلات رحمی کمک می کند.
همچنین با این عمل می توان زمان تخمک گذاری را هم مشخص کرد، بخصوص در زنانی که دوره های عادت ماهانه نامنظم دارند یا دچار ناباروری هستند. تعداد فولیکول، اندازه آن و زمان دقیق تخمک گذاری در روزهای ۱۲ تا ۱۶ سیکل قاعدگی بررسی می شود.
چند سونوگرافی؟
اگر یک زن باردار، دوره حاملگی بدون مشکلی را سپری کند، لازم است تا پایان این دوره چهار سونوگرافی در دست داشته باشد.
سونوگرافی اول: در سونوگرافی اول حتما باید قلب جنین را رویت کنیم. با سونوگرافی ترانس واژینال می توان در هفته چهار و نیم بعد از اولین روز آخرین قاعدگی قلب جنین را پیدا کنیم، ولی با سونوگرافی که از سطح شکم انجام می شود حول و حوش هفته پنج و نیم و حداکثر تا هفته هفت بارداری می توان قلب جنین را دید. سونوگرافی ترانس واژینال طول دهانه رحم را نیز مشخص می کند و علاوه بر قلب جنین، سالم بودن جنین را هم گزارش می کند. پس توصیه می شود، همه مادران باردار در هفته پنجم بارداری (بعد از اولین روز آخرین قاعدگی) سونوگرافی داشته باشند.
سونوگرافی ترانس واژینال از فاصله نزدیک تری به قلب و رشد جنین نگاه می کند و نسبت به سونوگرافی شکمی در اولویت است، اما یک سونوگرافیست حرفه ای از روی شکم هم می تواند وضع جنین را گزارش دهد.
سونوگرافی دوم: خوشبختانه در سونوگرافی پیشرفته امروزی، برخی از آنومالی ها را تشخیص می دهیم، مثلا ضخامت پشت گردن اندازه گرفته می شود که اصطلاحا به آن سونوگرافی ان.تی می گوییم (هفته ۱۲ تا ۱۵ بارداری). معیار ها و استانداردهایی وجود دارد که بر اساس آن می توان حدس زد که اختلال کروموزومی مانند نشانگان داون وجود دارد. البته این قطعی نیست و مراحل دیگری برای اثبات این ناهنجاری لازم است. ظهور و تکامل استخوان بینی جنین نیز در این مرحله است. سونوگرافی دوم بهتر است در هفته ۱۲ تا ۱۵ بارداری انجام شود.
اگر خانواده ای یک کودک با ناهنجاری قلبی یا سایر ناهنجاری ها را دارند، باید این موضوع را به پزشک رادیولوژیست اطلاع دهند تا مادر به یک سونوگرافیست اکولوژیست مربوط به قلب ارجاع داده شود تا به شکل خیلی دقیق تری جنین بررسی شود. جنسیت جنین بستگی به موقعیت قرارگیری جنین در رحم دارد. اگر وضع قرارگیری مناسب باشد، می توان به راحتی جنسیت را مشخص کرد.
سونوگرافی چهارم: تا ۲۰ هفتگی، وزن جنین اهمیتی ندارد، چون تا این هفته، وزن چندانی نمی گیرد. ولی بعد از سه ماهه دوم و در پی سه ماهه سوم، بخصوص نیمه دوم سه ماهه سوم زمان وزن گیری جنین است. سونوگرافی ۲۸ هفته پایه، برای وزن جنین وجود دارد که از روی منحنی های استاندارد وزن ایده آل (با توجه به هفته) اندازه گیری می شود. دور سر، طول استخوان ران، بای پاریتال و دور شکم اندازه گرفته شده، روی منحنی قرار می گیرد و وزن جنین تخمین زده می شود.
سونوگرافی داپلر، چه وقت؟
بعضی اوقات بخصوص بعد از هفته سی ام بارداری، مطابقتی بین سونوگرافی و سن جنین از روی اولین روز آخرین قاعدگی دیده نمی شود و بیش از دو هفته تفاوت وجود دارد. در نتیجه این احتمال پیش می آید که رشد جنین کافی نیست. اینجاست که سونوگرافی باید خون رسانی به جنین را بسنجد و از نوع دیگری از سونوگرافی با نام کالر داپلر استفاده می شود.
مقاومت جریان خون، حجم جریان خون جفت، مقاومت جریان مغز جنین، اندازه گیری و با معیارهای به دست آمده، نتیجه گرفته می شود که خون رسانی کافی است یا خیر؟ این سونوگرافی بعد از ۲۸ هفتگی ارزش دارد و زودتر از این نباید انجام شود.
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی
این نوع از سونوگرافی امروزه بسیار رایج شده است. هزینه زیادی دارد و سازمان های بیمه گر هم هزینه آن را پرداخت نمی کنند. سونوگرافی سه بعدی، سونوگرافی سیاه و سفید در مقاطع متوالی است که دستگاه مقاطع را پشت سر هم می چیند و تصویری ارائه می دهد که علاوه بر طول و عرض،عمق هم دارد. اسکن اندام می تواند به شکل دستی و از سوی سونوگرافیست یا با دستگاه های جدیدتر، توسط پروپ دستگاه صورت گیرد و تصویر سه بعدی ارائه دهد.
در سونوگرافی چهار بعدی، بعد زمان به آن اضافه می شود. سرعت سه بعدی بالا می رود و قطعات تصویر سریع روی هم قرار می گیرند و حرکات جنین مثل باز و بسته کردن دهان و حرکت دادن دست ها و پاها کاملا دیده می شود.
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی برای همه لازم نیست. معمولا برای دیدن بافت نرم استفاده می شود تا سطح بدن وشکل بدن جنین دیده شود. این کار برای خانواده ها جذابیت دارد و بیشتر خود درخواست چنین سونوگرافی را می دهند.
این سونوگرافی ها ضرری برای جنین ندارد. قبلا معتقد بودند فرستادن امواج بیشتر باعث گرم شدن مایع اطراف جنین می شود. ولی پزشک رادیولوژیست پروپ را زیاد روی اندام خاص نگه نمی دارد. پس تئوری گرم شدن مایع هم منتفی می شود.
بیوفیزیکال تست برای همه لازم نیست
گاهی مادر اطلاعی درباره اولین روز آخرین قاعدگی یا سونوگرافی از اوایل بارداری در دسترس ندارد یا آبریزش داشته و احتمال می رود خطری جنین را تهدید کند، یا احتمال زایمان زودرس یا زایمان طول کشیده وجود دارد.
برای پایش دقیق جنین بررسی بیوفیزیکال پروفایل انجام می دهیم و پنج مورد در این سونوگرافی اندازه گرفته می شود و با استانداردهایی که داریم مطابقت داده شده و به آن امتیاز می دهیم.
پزشک متخصص زنان تصمیم نهایی را می گیرد که آیا جنین تحت فشار است و زایمان باید سریع تر صورت گیرد یا ادامه بارداری خطری برای جنین ندارد.
بیوفیزیکال پروفایل ممکن است در سه روز متوالی انجام شود تا مقایسه ای با روزهای قبل شود.
چه تفاوتی بین سونوگرافی ۲D، ۳D و ۴D است؟
شاید تا به حال از خودتان پرسیده باشید انواع سونوگرافی چیست و کدام بهتر است . در این پست از مجله اینترنتی قمر قصد داریم انواع مختلف سونوگرافی ۲ بعدی سه بعدی و سنوگرافی ۴بعدی را توضیح دهیم .
سونوگرافی ۲D (دو بعدی )استاندارد، سونوگرافی سیاه و سفید است که پزشک در بررسی آناتومی کودکان به عنوان بخشی از مراقبت های دوران بارداری انجام می دهد. تصویر و جزئیات جنین برای افراد غیر متخصص در سونوگرافی دو بعدی چندان قابل تشخیص نیست اما پزشکان و افراد آموزش دیده می توانند با همین سونوگرافی معمولی هم تشخیص لازم را بدهند.تصویر زیر یک سنوگرافی ۲بعدی معمولی را نشان می دهد.
اولترا سوند ۳D (سونوگرافی سه بعدی ) تصویری سه بعدی از جنین نشان می دهد . در سونوگرافی سه بعدی می توانید تصویری واقعی تر از چهره کودک خودتان را ببینید . تصویر زیر یک سونوگرافی سه بعدی را نشان می دهد .
سنوگرافی چهار بعدی : در سونوگرافی چهار بعدی ۴d به تصاویر سه بعدی حرکت نیز افزوده می شود یعنی می توانید در طول عمل سونوگرافی فیلم زنده ی حرکت کودک در شکم مادر را مشاهد کنید .تصویر زیر یک سونوگرافی ۴ بعدی را نشان می دهد .
معایب ومزایای انجام سونو گرافی سه بعدی و چهار بعدی
این روش‌ها مزایای گوناگونی دارند که برخی از مهم‌ترین آنها به‌شرح زیر است:
۱- امکان چرخش موضوع تصویربرداری روی مونیتور و بررسی دقیق توپوگرافیک: به‌عنوان مثال در موارد وجود مقادیر قابل توجه مایع آزاد در شکم، نما و سطح ضایعات ساب‌کپسولر احشایی یا شکل روده‌ها و تغییرات دیامتر آنها قابل بررسی و مشاهده است (مثل نمایی که با لاپاروسکوپی به‌دست می‌آید)
۲- امکان بررسی آرتریوگرافیک ضایعات عروقی از جهات مختلف و بررسی گستره‌ی ضایعات فوق
۳- تعیین حجم دقیق احشای توپر شکمی و لگنی که شکل هندسی منظمی ندارند: مثل بررسی پروستات برای کنترل پاسخ به درمان طبی، بررسی حجم آندومتر در ivf، بررسی حجم تومورها طی مراحل درمانی، یا بررسی کلیه‌ی پیوندی
۴- کاهش زمان تصویربرداری در مواردی که ساختار ضایعه پیچیده است: مثلاً در بررسی آنومالی‌های رحمی با ایجاد تصویر کرونال
۵- امکان استفاده از نظر مشورتی سایر همکاران: چون اطلاعات کامل تصویری در دستگاه ذخیره شده است (همانند ct اسپیرال) می‌توان این اطلاعات را در زمان دیگری از جهت‌ها و با برش‌های مختلف مورد بررسی قرار داد (مستقیم یا از طریق اینترنت)
۶- امکان ثبت اطلاعات کامل ضایعه و بررسی رتروسپکتیو پس از مشخص شدن تشخیص
۷- کمک تشخیصی در مواردی که تصویر پاتولوژی‌های مختلف در نمای دوبعدی قابل افتراق نباشد مثل مواردی از هیدروسالپنکس و کیست تخمدانتوجه : ضرورت انجام سونو گرافی های سه بعدی و چهار بعدی تنها بر اساس تشخیص و صلاحدید پزشک متخصص زنان است و نه نظر شخصی خانمها. با وجودی که درنود درصد از موارد تشخیص عوارض در جنین، سونوگرافی دوبعدی می تواند پاسخگو باشد اما سونوگرافی سه بعدی بیش از حد نیاز درجامعه پزشکی اشاعه شده به صورت که به شکل اپیدمی در آمده استدر سونوگرافی سه بعدی شکاف کام دقیق‌تر نشان داده می‌شود و برای رفع این مشکل (که البته مورد مهمی نیست) جراحی داخل رحمی انجام نمی‌شود؛ چرا که جراحی داخل رحمی فقط برای بیماری‌هایی که تهدید کننده حیات جنین است که آن هم با سونوگرافی معمولی قابل تشخیص است، انجام می‌گیرد و این نوع جراحی هزینه بالایی را در بر دارد. توصیه می‌شود مادران باردار بی‌جهت سونوگرافی سه بعدی را انجام ندهند و اگر مساله کم اهمیتی مثل شکاف کام در سونوگرافی سه بعدی تشخیص داده شد، نگرانی و آشفتگی فکری پیدا نکنند؛ چرا که این مشکل بعد از تولد کودک با جراحی بسیار ساده‌ای برطرف خواهد شدهر خانم بارداری به ۳بار سونوگرافی معمولی نیاز دارد یکی در ۳ماهه اول که حاملگی واقعی تشخیص داده شود تا حاملگی خارج از رحم اتفاق نیفتاده باشد ، سه ماه دوم برای تشخیص ناهنجاری ها و در صورت لزوم ختم حاملگی و در ۳ماهه سوم برای تشخیص عوارضی که در حاملگی ایجاد می شود مثل عدم رشد جنین و اقدام در جهت رفع آن .خطر سونوگرافی های سه و چهار بعدی در کمین جنین :
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی فارس نما و به نقل از روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، استاد بخش رادیولوژی این دانشگاه در گفتگو با خبرنگار روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: دستگاه های سونوگرافی سه و چهار بعدی علاوه بر ایجاد تصاویر سه بعدی خطراتی برای جنین را ایجاد می کند.
دکتر محمد مهدی آرسته افزود: بر اساس موارد گزارش شده جنین هایی که به هر دلیلی بعد از انجام سونوگرافی های سه یا چهار بعدی رنگی، سقط شده اند در زیر پوستشان حبابهای هوا مشاهده شده و تاولهای پوستی داشته اند.
وی هشدار داد: در مطالعات مختلف ثابت شده به دلیل انرژی بسیار بالا امکان بروز آسیب جدی به حلزون شنوایی جنین نیز وجود دارد.
استاد بخش رادیولوژی دانشگاه علوم پزشکی خاطر نشان کرد: در حال حاضر به دلیل عدم آگاهی نسبت به خطرات جدی این نوع سونوگرافی ها، مادران اغلب برای تعیین جنسیت جنین یا تهیه عکس سه بعدی جهت استفاده در آلبوم وی، اقدام به انجام این سونوگرافی ها می کنند که هیچگونه کاربرد علمی ندارد.
دکتر آرسته ضرورت استفاده از این نوع سونوگرافی ها را در مواردی بسیار محدود مانند تشخیص لب شکری یا بیماری های استخوانی جنین ذکر کرد و گفت: در همه موارد در مرحله اول سونوگرافی معمولی انجام می شود و تنها به تشخیص پزشک متخصص سونوگرافی سه یا چهار بعدی تجویز می گردد.
این استاد بخش رادیولوژی افزود: به دلیل آموزشهای ارائه شده در اروپا و آمریکا مادران باردار حاضر به انجام سونوگرافی های حتی معمولی هم نیستند. در کشور انگلستان حداکثر یک بار و برای تعیین تاریخ زایمان سونوگرافی انجام می شود و در کشوری مثل آمریکا حتی این یکبار هم از طرف مادران تقاضا نمی شود.
وی گفت: این در حالیست که در ایران در طول دوره بارداری چندین مورد سونوگرافی انجام می شود که اغلب به اصرار بیمار و برای تعیین جنسیت جنین می باشد و هیچ ضرورتی برای انجام آنها وجود ندارد.
دکتر آرسته با تاکید بر لزوم آگاه سازی مادران بر تبعات جبران ناپذیر سونوگرافی های غیر ضروری بیان داشت: باید فرهنگ سازیهای لازم در این زمینه صورت گیرد و مادران آگاهی یابند که در استفاده از این وسیله برای تعیین جنسیت جنین در مواردی اشتباه صورت می گیرد و بر اساس آن سلامت جنین به طور جدی به خطر می افتد.
وی با اشاره به این که حدود سه سال است که سونوگرافی های سه و چهاربعدی به ایران آمده گفت: این وسیله در مراحل اولیه بررسی علمی قرار دارد که کاربرد علمی آن در بسیاری موارد ثابت نشده و ممکن است اثرات مخرب آن در سالهای آینده مشخص شود، بنابراین باید از استفاده از آن بدون نظر متخصص خودداری کرد.
معاون مدیر درمان دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز با اشاره به این که اغلب سونوگرافی های سه و چهار بعدی به منظور تعیین جنسیت جنین یا تهیه تصویر وی با اصرار مادر صورت می گیرد.
همشهری: وزارت بهداشت و درمان درخصوص انجام سونوگرافی‌های سه بعدی و چهاربعدی به‌دلیل عدم‌شناخت عوارض آنها و ایجاد خطر برای جنین، هشدار داد.دکتر نسرین چنگیزی، رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت و در مان گفت: متأسفانه امروز بسیاری از سونوگرافی‌های انجام شده در دوران بارداری در ایران، غیرضروری و تنها به قصد تشخیص جنسیت است نه تشخیص ناهنجاری‌های مادرزادی و انجام سونوگرافی‌های بی‌مورد تنها بیمار را متحمل هزینه‌های بالا نموده و برای جنین نیز عوارض نامطلوبی درپی دارد.وی افزود: متأسفانه امروزه اغلب زنان باردار، سونوگرافی را به قصد تعیین جنسیت جنین انجام می‌دهند. درصورتی که در انجام سونوگرافی باید تعیین ناهنجاری‌های مادرزادی در اولویت قرار گیرد.از آنجا که جنین در این زمان در حال رشدتکاملی است، ناهنجاری‌ها بهتر شناسایی می‌شوند. همچنین درصورت تشخیص ناهنجاری که بنا به قانون منجر به عسروحرج والدین شود، سقط جنین باید قبل از ماه چهارم بارداری انجام پذیرد.وی انجام سونوگرافی را به زنان بارداری که در اعضای خانواده یا خویشاوندان آنها سابقه ابتلا به بیماری‌های مادرزادی وجود دارد، توصیه و تصریح کرد: در سایرین نیز اگر قصد انجام سونوگرافی تعیین جنسیت جنین است، آن را در هفته ۱۴ تا ۱۶ بارداری انجام دهد تا درصورت مشاهده ناهنجاری مادرزادی احتمالی امکان توقف بارداری وجود داشته باشد.مهم‌ترین موارد استفاده از سونوگرافی شامل مطالعه سن جنین، بررسی حالت طبیعی جنین، اندازه گیری استخوان‌ها، بررسی قلب، فرم سر، حرکات تنفسی، مقدار مایع آمنیوتیک، تشخیص برخی مالفورماسیون‌ها و در نهایت تعیین جنسیت است و تمام این بررسی‌ها باید در عرض ۳۰ دقیقه باشد و از انجام سونوگرافی‌های غیرضروری باید جدا پرهیز کرد چون با اندازه گیری ارتفاع رحم که یک روش غربالگری قابل اعتماد مؤثر و کارا جهت ارزیابی رشد جنین و تخمین سن حاملگی است در مقایسه با روشی سونوگرافی روشی بهتر و بی‌ضرر است و سونوگرافی تنها در حاملگی‌های پرمخاطره و به تشخیص پزشک باید انجام شود.
دکتر حمید بهنیا، مدیر گروه زنان و زایمان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز گفت: یکی از مشکلات کنونی در زمینه سونوگرافی و مامایی زایمان در کشور تقابل بین ۲ گروه متخصصان رادیولوژی و متخصصان زنان و زایمان است که بجای مشخص کردن ایرادات موجود در سونوگرافی‌ها سعی در ایجاد مانع تراشی برای یکدیگر می‌کنند.
وی اظهار داشت: هم اکنون بسیاری از آزمایش‌هایی که ضرورتی به انجام آن وجود ندارد، تجویز می‌شود و بالعکس آن انجام برخی آزمایش‌های ضروری برای بیماران تجویز نمی‌شود.
براساس این گزار ش، محمد مهدی آراسته، متخصص رادیولوژی در این خصوص به مهر گفت: دستگاههای سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی برای گرفتن تصویر مناسب حداکثر انرژی «آلتراسوند» را به داخل بدن می‌فرستند و چنانچه «prob» این دستگاه به میزان کافی روی شکم مادر باردار نگه داشته شود همانند مایکروویو عمل کرده و از نظر تئوری حتی می‌تواند مایع آمنیوتیک (کیسه آب اطراف جنین) را به جوش بیاورد و بافتهای بدن جنین را دچار آسیب کند.
وی افزود: براساس موارد گزارش شده جنین‌هایی که به هر دلیلی بعد از انجام سونوگرافی‌های سه یا چهار بعدی رنگی سقط شده‌اند زیرپوستشان حبابهای هوا مشاهده شده و تاولهای پوستی نیز داشته‌اند.
این استاد دانشگاه هشدار داد: در مطالعات مختلف ثابت شده به‌دلیل انرژی بسیار بالا امکان بروز آسیب جدی بر حلزون شنوایی جنین نیز وجود دارد.
آراسته متذکر شد: در حال حاضر به‌دلیل آگاهی نداشتن نسبت به خطرات جدی این نوع سونوگرافی‌ها، مادران اغلب برای تعیین جنسیت جنین یا تهیه عکس سه بعدی برای استفاده در آلبوم نوزاد اقدام به انجام این سونوگرافی‌ها می‌کنند که هیچ کاربرد علمی ندارد.
استاد بخش رادیولوژی دانشگاه علوم پزشکی شیراز ضرورت استفاده از این نوع سونوگرافی‌ها را در مواردی بسیار محدود مانند تشخیص لب شکری یا بیماری‌های استخوانی جنین ذکر کرد و افزود: در همه موارد در مرحله اول سونوگرافی‌های معمولی انجام و تنها با تشخیص پزشک متخصص، سونوگرافی‌های سه یا چهار بعدی تجویز می‌شود.
آراسته عنوان کرد: به‌دلیل آموزشهای ارائه شده در اروپا و آمریکا مادران باردار حاضر به انجام سونوگرافی‌هایی حتی معمولی نیز نیستند، در کشور انگلستان حداکثر یک بار برای تعیین تاریخ زایمان سونوگرافی انجام می‌شود و در کشوری مثل آمریکا حتی این یکبار نیز از طرف مادران تقاضا نمی‌شود.
وی اضافه کرد: این در حالی است که در ایران در طول دوران بارداری چندین مورد سونوگرافی انجام می‌شود که اغلب به اصرار بیمار و برای تعیین جنسیت جنین است و هیچ ضرورتی برای انجام آن وجود ندارد.
این استاد دانشگاه ضمن تاکید بر لزوم آگاه‌سازی مادران بر تبعات جبران‌ناپذیر سونوگرافی‌های غیرضروری افزود: باید فرهنگ‌سازی‌های لازم در این زمینه صورت گیرد و مادران آگاهی یابند که در استفاده از این وسیله برای تعیین جنسیت جنین در مواردی اشتباه صورت می‌گیرد و براساس آن سلامت جنین به‌طور جدی به خطر می‌افتد.
آراسته با اشاره به اینکه سونوگرافی‌های سه یا چهار بعدی حدود ۳ سال است که وارد ایران شده، افزود: این وسیله در مراحل اولیه بررسی علمی قرار دارد که کاربرد علمی آن در بسیاری از موارد ثابت نشده و ممکن است که اثرات مخربش در سالهای آینده مشخص شود.
دارو عامل ۲ درصد از ناهنجاری‌های بارداری
از مسائل مهم دوران بارداری، ناهنجاری‌های دوران بارداری است که با انجام سونوگرافی قابل تشخیص است.
امروزه ۲ درصد از موارد ناهنجاری‌های بارداری، ناشی از دارو یا محیط شیمیایی است. یکسری از داروها مثل داروهای ضدتشنج، ضدانعقاد، شیمی درمانی، تتراسایکلین، آندروژن، تالیدومید، لیتیوم، الکل و… به‌عنوان تراتوژن قطعی شناخته شده‌اند و داروهایی که اثرات سوء آن قطعی نیست و منجر به ختم حاملگی نمی‌شوند که شامل بیشتر داروها می‌شود و دسته سوم که فاقد تراتوژن هستند عبارتند از: مسکن‌ها (استامینوفن)، آنتی بیوتیک‌ها
(پنی سیلین‌ها و سفالوسپورین‌ها)، داروهای ضدتهوع (پرومتازین)ها.
لذا متخصصان معتقدند، انجام سونوگرافی کمک شایانی به تشخیص برخی ناهنجاری‌ها و وضعیت بافت شناسی در جنین می‌کند و به همین دلیل نباید انجام آن را برای خانم‌های باردار ممنوع اعلام کرد.
اما با توجه به اینکه برخی از خانمها به واسطه اطمینان خاطر خودشان از وضعیت جنین یا اطلاع از جنسیت آن چندین بار در طول دوران بارداری تحت امواج سونوگرافی قرار می‌گیرند، می‌تواند مضر باشد.
با توجه به اینکه امواج سونوگرافی می‌تواند موجب اختلال در روند رشد سلول‌های مغز شود جبران آن بسیار دشوار و تا حدی غیرممکن است، بنابراین قرار گرفتن در معرض امواج سونوگرافی به‌مدت ۳۰ دقیقه یا بیشتر نیز می‌تواند مشکلات قابل ملاحظه‌ای را هر چند در مقیاس کوچک برای جنین ایجاد کند.
به همین دلیل به مادران باردار توصیه می‌شود تا زمانی که پزشک متخصص لازم ندانسته از وی نخواهند که برایشان سونوگرافی تجویز کند.
بارعایت این نکات می توان از خطرات احتمالی سونوگرافی سه بعدی کاست:
– انجام توسط رادیولوژیست مجرب و آموزش دیده
– تنظیمات دستگاه بر اساس برنامه تعیین شده –
انجام سونوگرافی سه بعدی در کمتر از ۳۰ دقیقه –
انجام سونوگرافی سه بعدی برای حداکثر یک بار در ماه –
اطمینان از پذیرش مراقبت های حین بارداری توسط مادر بهترین زمان انجام سونوگرافی سه بعدی در ۲۴-۳۲ هفته بارداری و به طور ایده آل در ۲۶-۳۰ هفتگی می باشد.
در برخی مراکز برای ایجاد تصاویر بهتر توصیه می شود مراجعه بیماران بین هفته ۲۶ و ۲۸ باشد.
بعد از ۳۲ هفته بارداری به علت امکان قرارگیری جنین در لگن انجام سونوگرافی سه بعدی دشوار است.
گرچه در کتابهای پزشکی زمان تعیین جنسیت جنین حتی از ۱۲ هفتگی نیز ذکر شده است اما موفقیت در تعیین جنسیت جنین در ۱۵ هفتگی حدود ۵۰% و در ۱۶ هفتگی تا ۹۹% است.
برخلاف سونوگرافی های معمولی ، نیازی به پرکردن مثانه قبل از انجام سونوگرافی سه بعدی وجود ندارد.
برخی مراکز برای ایجاد تصاویر بهتر از جنین توصیه می کنند که در یکی دو هفته قبل از مراجعه جهت انجام سونوگرافی سه بعدی مادر روزی ۱ لیتر آب مصرف نماید.هدف از این روش تولید حجم مناسبی از مایع آمینوتیک در اطراف جنین و بهتر شدن کیفیت تصاویر است.
نوشیدن مقادیر زیاد مایع بلافاصله قبل از سونوگرافی سه بعدی کمکی به بهبود کیفیت تصاویر نمی کند.
ممکن است سونوگرافی سه بعدی در آینده نزدیک جزیی از مراقبت های معمول دوران بارداری باشد و اکنون نیز توسط بسیاری از پزشکان توصیه می گردد.
یکی از کاربردهای کنونی سونوگرافی سه بعدی در بررسی ناهنجاری های قلبی جنین است.
سونوگرافی سه بعدی ممکن است در آینده نزدیک برای بررسی بیماری های عصبی و رفتاری یا تشخیص فلج مغزی بکار گرفته شود.
