آشنایی با دیسپنسر (Dispenser)
دیسپنسر وسیله‌ای است که در خانواده پی پت‌ها و رقیق کننده‌ها قرار می‌گیرد. مدل‌های مختلفی از دیسپنسرها وجود دارد که شامل مدل‌های مورد استفاده در کارهای شیمیایی ، ایمنولوژی ، میکروبیولوژی و فارماکولوژی می‌شود. در انستیتوها و مؤسساتی که حجم انجام آزمایش‌ها بالا است ، نیاز به روش‌های اتوماتیک بوده و از توزیع کننده‌های اتوماتیک استفاده می‌شود که میزان توزیع توسط برنامه‌های کامپیوتری کنترل می‌شود.
در این مبحث ، در مورد دیسپنسرهای دستی که به آن‌ها پی پت‌های تکرار کننده (Repeater pipettes) نـیــز اطــلاق مــی‌شــود صـحـبــت خواهیم کرد. بــه طــور معمـول از دیسپنسرهای دستی استفاده می‌شود.
دیسپنسر وسیله‌ای است چند منظوره که در آزمایشگاه به منظور انجام فعالیت‌های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد:
۱- برای خارج کردن و توزیع مقداری از مایعات یا محلول‌ها در مواردی که به دقت بالایی احتیاج نیست.
۲- برای توزیع مقادیر مختلف مایعات و محلول‌ها که در مخزن ذخیره دیسپنسر وجود داشته و حجم‌های توزیع از پیش تعیین شده است. (توزیع مکرر با مقادیر ثابت نهایی)
۳- برای مخلوط کردن محلول‌ها با خارج کردن و رها کردن پی در پی آن‌ها ، با استفاده از مکش و تخلیه پی در پی آن‌ها
۴- برای تیتر کردن محلول‌ها با استفاده از تخلیه پی در پی محلول درون دیسپنسر تا رسیدن به نقطه انتهایی تیتراسیون
۵- بـرای رقـیـق کـردن غلظت محلول‌ها توسط مخلوط کردن مقادیر مشخصی از محلول و رقیق کننده
۶- استفاده مشابه با پی پت
۷- برای توزیع محیط‌های کشت در ظروف کوچک مخصوص کشت باکتری (پتری دیش)
دیسپنسرهای اتوماتیک مجهز به ابزارهایی بوده که به حرکت ظروف کشت و ذخیره کردن آن ها وقتی محیط‌های کشت توزیع شده ، به کرات مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده دقیق (در حجم کم) از محیط‌های کشت با استفاده از سرنگ‌های یک بار مصرف پلاستیکی با سوزن ۱۶ انجام می‌شود.
دیسپنسر معمولا می‌تواند برای برنامه‌هایی مانند فعالیت‌هایی که سازنده ارائه کرده است ، برنامه ریزی شود.
اصول استفاده از دیسپنسر
به طور کلی ، دیسپنسرهای پیشرفته توسط ریز پردازنده‌ها کنترل می‌شوند و دارای اجزای زیر هستند:
۱- انتخابگر حجم: این چرخ شستی برای تنظیم کردن حجم مورد نظر برای توزیع استفاده می‌شود. این مقدار بر روی صفحه دیسپنسر مشخص می‌شود.
۲- صفحه دیجیتال: این قسمت حجم انتخاب شده ، آلارم‌ها و خطاهای دیسپنسر ، میزان انرژی باتری و … را نشان می‌دهد.
۳- اهرم تعیین حجم: این اهرم پیستون متصل به سرنگ را فعال می‌کند.
۴- اهرم پر کننده: یک اهرم مکانیکی بوده که به صورت دستی فعال می‌شود و بدین صورت ، مایع را به سمت مخزن می‌کشد.
۵- اهرم تخلیه: این اهرم ، محلول مورد نظر را از دیسپنسر خارج می‌کند.
۶- رابــط تــوزیــع: ایــن رابــط شــامــل سـیستـم درزگیر و راهنما برای اطمینان از مناسب بودن تنظیمات است.
۷- مقیاس حجم: حداکثر میزان توزیع ممکن بـا آداپـتـور مـشـخص شده را نشان می‌دهد. در بـرخـی مـوارد ، مـقـدار حـجـم بـاقـی مـانـده را نیز مشخص می‌کند.
۸- مخزن ذخیره: مخزنی است که مایع مورد نظر را نگهداری کرده و شامل مدل‌های متفاوتی است.
۹- نـوک تـوزیـع: ایـن قـسـمـت مـحـلـول‌هـا را عـرضـه مـی‌کنـد. این قسمت در انتهای آداپتور توزیع واقع شده است و بدون آن ، امکان استفاده از دیسپنسر وجود ندارد.
۱۰- دکمه خاموش و روشن
۱۱- باتری
اجزای دیسپنسر
بــرای انـجــام فـعــالـیــت‌هــای خــاص تــوســط دیسپنسر ، لوازم مناسب مورد نیاز است.
– حجـم تـوزیع: دیسپنسرها برای استفاده در محدوده‌های حجمی از پیش تعیین شده ساخته شده‌اند. قبل از استفاده ، باید نوع محلول استفاده شـده و میـزان حجـم مـورد نظر برای توزیع نیز مشخص شود. شرکت‌ها ، آداپتورها (مبدل)ی متفاوتی را عرضه می‌کنند. جدول زیر ، ظرفیت آداپتورهای مورد نظر برای حجم‌های معین را نشان می‌دهد.
نکات لازم در استفاده از دیسپنسر
بر اساس نوع دیسپنسر ، برخی از حداقل موارد لازم در زیر نوشته شده است:
۱- دقت شود که دیسپنسری که برای محلول مورد نظر طراحی شده است ، استفاده شود.
۲- محیط کار پاکیزه ، دارای اندازه مناسب و با تهویه و نور مناسب استفاده شود.
۳- دمای اتاق باید پایدار بوده ؛ به نحوی که محدوده تغییرات آن ۰/۵ درجه سانتیگراد بوده و بین ۴ تا ۴۰ درجه سانتیگراد باشد. متوسط دمای مورد نیاز ۲۰ درجه سانتیگراد است.
۴- در صورت کار با مواد سمی و ترکیباتی که دارای خطر بیولوژیک هستند ، نکات ایمنی کاملا رعایت شود.
۵- منحصراً از نوک‌های طراحی شده برای آن نوع از دیسپنسر استفاده شود.
نگهداری روزانه
۱- تمیز کردن دیسپنسر با استفاده از پارچه نم دار و شوینده‌های ملایم
۲- ضد عفونی کردن دیسپنسر با ایزو پروپرانول ۶۰%
۳- جلـوگیـری از ورود رطـوبـت بـه درون قسمـت کنتـرل الکتـرونیکـی و (یا) سایر قسمت‌های دستگاه
تعویض باتری (در صورت نیاز)
۱- محفظه باتری باز شود. این عمل با لغزش ساده کلاهک از موقعیت بسته به موقعیت باز صورت می‌گیرد.
۲- باتری کهنه برداشته شده و بر اساس توصیه‌های انجام شده دفع شود.
۳- باتری جدید که دارای مشخصات مشابه باتری اصلی است ، جایگزین شود. قبل از گذاشتن باتری ، محل اتصال را با دستمال تمیز کنید.
۴- درپوش محفظه باتری را ببندید.
