دوربین گاما از دو کلمه Camera (دوربین) و Gamma (گاما ، نوعی پرتو) تشکیل شده است.
فیزیولوژی
امروزه یکی از ابزارهای مهم در پزشکی هسته ای دوربین گاما است. این وسیله برای به تصویر کشیدن پرتو های گامای ساطع شده از عضو هدف به کار می رود.
طرز کار
بعد از آنکه در بخش پزشکی هسته ای بیمار بر روی تخت خاص خود مستقر شد ، ماده رادیو ایزوتوپ تجویز می شود. رادیو اکتیویته در بافت هدف جمع می شود. بعضی از رادیو ایزوتوپ ها بافت هدفشان چند گانه است که در اسکن از کل بدن به کار می روند.
ویژگی رادیو ایزوتوپ این است که در هر جایی که متابولیسم بیشتر است ، تجمع نیز به مراتب بیشتر خواهد بود. در صورت تجویز رادیو ایزوتوپ ، این ماده به سه شکل به بیمار تزریق می شود. یکی از روش ها تزریق درون رگ است. روش های دیگر به صورت خوراکی یا استنشاقی هستند. درون بافت ، رادیو ایزوتوپ شروع به پرتودهی می کند و خود بافت منبع تابش پرتو می شود و گاما با انرژی مناسب برای آشکارسازی ساطع می شود.
اجزای دوربین گاما
تحتانی ترین قسمت کلیماتور (Collimator) یا موازی ساز است که انواع مختلفی دارد که از آن جمله می توان به موازی ، همگرا کننده ، واگرا کننده اشاره کرد. شکاف سوزنی یک صفحه دایره ای شکل است که یک مقطع از استوانه می باشد و یک سری خطوط نازک کنار هم واقع شده است. کلیماتور در دوربین گاما همانند شبکه (Grid) در رادیوگرافی عمل می‌کند. کلیماتور در حذف پرتو های منحرف شده کومپتون کمک می کند. باید کلیماتور را به بافت نزدیک کرد تا ضخامت هوا کم شود و پرتو‌هایی که به دوربین گاما می رسد بیشتر شود. تیغه‌های کلیماتور به پرتو هایی اجازه عبور می دهند که به موازات تیغه‌ها باشند. به این ترتیب نویز (Noise) تصویر کم می شود. نویز منشأ واقعی ندارد ، بنابراین دقت تصویر را کم می کند. تیغه ها تعیین کننده میدان دید سیستم هستند.
منطقه دید دوربین گاما را FOV می‌نامند. در نوع موازی تصویر با اندازه جسم یکسان است. در نوع همگرا کننده FOV از قطر بیشتر است ولی تصویر کوچکتر است و در تصویر نگاری از مناطق وسیع بدن به کار گرفته می شود. در نوع واگرا کننده ، تصویر ، بزرگتر از جسم است و سر انجام شکاف سوزنی در تیروئید کار آمد است و بافت را با دقت زیادی بررسی می کند. پشت کلیماتور ، دتکتور (آشکارساز) قرار دارد که یک کریستال سنتیلاتور است و از یدید سدیم یاسزیم تشکیل شده است. این کریستال به رطوبت حساس است و دور تا دور آن را با یک لایه نازک پلاستیکی شفاف می پوشانند. کار این کریستال این است که پرتو های آبی بنفش یا UV ساطع می کند. تعیین ضخامت کریستال بسیار مهم است ، چون توان تفکیک عرضی به این ضخامت بستگی دارد. اگر ضخامت زیاد باشد ، فوتون نور مرئی در خود ضخامت یدید سدیم جذب یا منحرف می شود. پشت کریستال PMT واقع است که نور مرئی را می‌گیرد و یک سیگنال قوی می فرستد.
سیستم آشکارساز شامل کریستال با ضخامت ۲۵/۱ سانتی متر با قطری بین ۵۰-۳۰ سانتی متر ، آرایه‌ای از تیوب های PM که به صورت ۶ ضلعی مرتب شده اند. قسمتی از مدار پردازش سیگنال که شامل پیش تقویت ، آنالیز ارتفاع پالس ، تقویت ، حذف Pile-Up پالس و … به هر تیوب PM وابسته است. تعداد PMT در دستگاه های مختلف فرق می‌کند ؛ از ۱۷ در دستگاه های ارزان قیمت و ۹۹ در دستگاه‌های گران قیمت است. هر چه تعداد PMT بیشتر باشد ، توان تفکیک بهتر است. PMT باید سطح مقطع شش ضلعی داشته باشد. چون باید کل کریستال را پوشش دهد. هر چه PMT بیشتر باشد می توان ضخامت کریستال را کمتر کرد ولی به قیمت دستگاه افزوده می شود. فیلم های رادیوگرافی دارای میلیون ها کریستال هستند و دارای توان تفکیک فوق العاده عالی هستند. چون در مقایسه با دوربین گاما کریستال های زیادتری دارند ولی در رادیوگرافی آناتومی بررسی می شود اما در پزشکی هسته ای فیزیولوژی هدف اصلی است.
