پرتودرمانی یا رادیوتراپی (Radiation Therapy) یکی از مهم‌ترین شاخه‌های فیزیک پزشکی است. پرتودرمانی به درمان بیماری با استفاده از پرتوهای نافذ مانند پرتوهای ایکس ، آلفا ، بتا و گاما که یا از دستگاه تابیده می‌شوند یا از داروهای حاوی مواد نشاندارشده ساطع می‌شوند ، گفته می شود.
کاربرد اصلی پرتو درمانی در معالجه و یا تقلیل امراض سرطانی است. پرتودرمانی یکی از درمان‌های سرطان است که در آن با تابانیدن اشعه بر توده سرطانی ، سلول‌های سرطانی کشته می‌شوند. پرتودرمانی با اهداف و شیوه‌های متنوع و متفاوتی انجام می‌شود.
انجام پرتو درمانی نیاز به امکانات و محاسبات دقیق دارد. باید دقیقاً محاسبه شود که چه میزان اشعه به بدن تابانیده شود ، این میزان اشعه باید دقیقاً بر هدف متمرکز شود. از آنجا که توده‌ای که اشعه می‌گیرد در عمق بدن قرار دارد ، باید اشعه طوری تابانیده شود که اعضای سر راه تحت تأثیر قرار نگیرند. به همین منظور گاهی اشعه کل مورد نیاز را محاسبه می‌کنند و از چند مسیر اشعه را به بدن می‌تابانند ؛ به طوری که نهایتاً میزان کلی پرتو دریافتی برای کشتن سلول‌های سرطانی کافی باشد اما از آنجا که اشعه به چند باریکه تقسیم شده و از چند زاویه به بدن تابانیده شده ، اعضای سر راه آسیب نمی‌بینند.
نزدیک دو سوم از بیماران سرطانی در جریان مداوای خود از پرتودرمانی استفاده می‌کنند. در سال ۲۰۰۴ ، این تعداد در آمریکا به ۱ میلیون نفر رسید. در این میان ، سرطان پروستات ، سرطان ریه و سرطان سینه ۵۶% معضلات را تشکیل می‌دادند.
سایبرنایف برای رادیوتراپی دقیق
سایبر نایف یک نوع ربات رادیوتراپ است. دستگاه رادیوتراپی رباتیک سایبر نایف برای درمان سرطان از سال ۲۰۰۹ مورد استفاده قرار گرفته شده است.
سایبرنایف ، شیوه‌ای از پرتودرمانی است که به وسیله دکتر جان آر آدلر ، استاد جراحی مغز و اعصاب و پرتودرمانی و همچنین پیتر و راسل شونبرگ بنیان نهاده شد. در این شیوه البته خبری از چاقوی واقعی نیست ولی پرتو تابانیده شده مانند چاقویی دقیق و بدون درد ، بدون اینکه نیاز به بیهوشی باشد ، عرصه را بر سلول‌های سرطانی تنگ می‌کند.
دستگاه سایبر نایف با تنفس بیمار به حرکت در می‌آید و می‌تواند تومورهای سرطانی را با دقت بسیار بالاتر از روش‌های دیگر مورد هدف قرار دهد و میزان آسیب به بافت‌های سالم را کاهش دهد. این دستگاه در واقع نوعی شتابگر خطی فشرده است که روی بازوی رباتیک نصب شده است. سایبر نایف با استفاده از بازوی رباتیک پرتوهای چندگانه تشعشعات با دز بالا را از زوایای مختلف انتقال می‌دهد.
حین کار این دستگاه ، دوربین‌های مجهز به اشعه ایکس تنفس بیمار را کنترل می‌کنند و بـرای بـه حـداقل رساندن آسیب به بافت‌های سالم ، جهت پرتوهای رادیوتراپی را تنظیم می‌کنند. دقت بالای این دستگاه ، درمان تومورهای سرطانی را که در نقاط حساس بدن نظیر نخاع قرار دارند یا دسترسی به آن ها دشوار است ، تسهیل می‌کند.
سـایبرنایف جدیدترین تکنولوژی جراحی رادیویی (رادیوسرجری) در دنیا است که می‌تواند بسیاری از تومورهای سرطانی را در نقاط مختلف بدن درمان کند. با استفاده این تکنولوژی بسیاری از تومورهای سرطانی که در نقاطی از بدن قرار دارند که دست جراحان به آن نمی رسد یا درمناطق بسیار حساس همانند ساقه مغز ، نخاع ، پانکراس ، ریه و … قرار دارند ، قابلیت درمان پیدا کرده اند.
متأسفانه تکنولوژی سایبر در ایران کاملا شناخته شده نیست ؛ در حالی که هم اکنون در بیش از ۱۸ کشور دنیا و ۱۵۰ مرکز فوق تخصصی سرطان دنیا این دستگاه نصب و راه اندازی شده و تا کنون بیش از ۴۰ هزار بیمار سرطانی در شش سال گذشته با سایبرنایف درمان شده‌اند.
سایبرنایف به وسیله بازوی روباتیک خود ، پرتوهای انرژی پرقدرت را از مسیرهای چندگانه به محل دقیق تومور تابنده و موجب نابودی آن می شود. به وسیله این روش درمان ، میزان عوارض جانبی تا مقدار بسیار زیادی کاهش پیدا می کند ، زیرا این دستگاه روباتیک سعی می کند پرتوهای تابشی را به محل دقیق تومور بتاباند و از درگیر کردن بافت های سالم آن خوداری می شود. به علاوه ، تکنولوژی جدید سایبر نایف می تواند هدف های متحرک مانند سرطان ریه را هم به آسانی نابود کند. این دستگاه قابلیت تنظیم بر اساس حرکات مرتب سینه هنگام نفس کشیدن را دارد. این باعث می شود که دیگر نیازی به نگهداشتن نفس توسط بیمار نباشد و درمان با سرعت بیشتری پیش رود. بدون هیچ برش یا بیهوشی در طول درمان ، اکثر بیماران می توانند پس از پایان جلسه رادیوسرجری به زندگی عادی خود برگشته و به فعالیت روزانه خود بپردازند.
هدفگیری تومورها در سایبرنایف با دقت بیشتری نسبت به شیوه‌های معمول صورت می‌گیرد. سایرنایف نخستین بار در سال ۱۹۹۰ معرفی شد.
بــرای انـجــام فـراینـد سـایبـرنـایـف از شیـوه‌هـای مختلفی استفاده می‌شود ، مثلا در مورد توده‌های واقع در حفره جمجمه از سیستمی موسوم به ۶D Skull اســتــفـــاده مـی‌شـود. بــا ایــن شـیــوه مـیــزان دقــت سایبرنایف به نیم میلیمتر می‌رسد.
اما در مورد توده‌های نخاع یا ریه ، اوضاع اندکی مـتـفـاوت اسـت. از آنـجـا که مهره‌ها نسبت به هم حرکت می‌کنند و ریه هم در حین تنفس منبسط و مــنــقــبــض مـــی‌شـــود ، بـــر خـــلاف جــمــجــمـــه کـــه اسـتـخــوان‌هــایــش ثــابـت هستنـد، بـایـد از سیستـم دیگری استفاده شود، این سیستم Xsight نام دارد.
کار دیگری که برای تعیین محل دقیق ضایعه در بافت نرم می‌توان انجام داد ، علامت‌گذاری محل با نشانه‌های طلایی است. طلا به خاطر سازگاری زیستی و چگالی بالا و در نتیجه مشخص شدن آسان با اشعه ایکس انتخاب می‌شود. این نشانگرها بـا رادیـولـوژی مـداخـله‌ای یا جراحی در بدن کار گذاشته می‌شوند. البته بین کاشت این راهنماها و اسـتـفـاده از سـایـبـرنـایـف نـباید فاصله زیادی بیفتد ، چون ممکن است این علایم حرکت کنند.
اگر از فناوری مناسبی استفاده نشود ، در حین پـرتـودرمـانـی اعـضـای سـالـم مجاور توده ، هم در معرض توده قرار می‌گیرند و میزان پرتودهی توده هم کاهش می‌یابد.
بـرای ایـن مـنـظـور ، از سـیـسـتـمـی بـه نام سیستم همگام‌سازی استفاده می‌شود. در این شیوه الیاف اپتیکی روی پوست شکم قرار داده می‌شوند که حرکت شکم را حین پرتودهی مشخص می‌کنند ، یـک الـگـوریتم کامپیوتری میزان حرکت شکم را محاسبه مـی‌کـنـد و بـه بـازوی روباتـیک دسـتـور می‌دهد که متناسب با حرکت شکم تغییر جهت دهد.
نـکتـه مهـم دیگـر ایـن اسـت کـه در روش‌هـای پرتودرمانی روتین ممکن است به جلسات روزانه نیاز داشته باشند که ممکن است نهایتاً چند هفته طول بکشند اما با سایبرنایف می‌توان در یک تا پنج جلسه کار را تکمیل کرد. بر اساس ماهیت تومور مـی‌تـوان سـایـرنـایـف را بـه تـنـهـایی یا در ترکیب با جراحی یا شیوه پرتور درمانی کل مغز مورد استفاده قرار داد.
بــنــابــرایــن اسـتـفــاده از ایــن روش بــرای درمــان تومورهایی که در محل های بسیار حساس (مانند تومور مغزی و یا تومور نخاع) قرار دارند ، بسیار مفید و حیاتی است. به وسیله بازوهای روباتیک سایبرنایف دیگر نیازی به استفاده از قالب سر و فیکس کردن سر بیمار در پرتو درمانی تومور مغزی نیست و این درمان را برای بیمار بدون درد خواهد کرد.
نتیجه عمل به وسیله سایبر نایف در بسیاری از غدد سرطانی بدن مخصوصاً مغز ، نخاع ، شش ، کلیه ، پانکراس ، ستون فقرات و پروستات شگفت انگیز است و درصد بسیار بالایی از بیمارن هیچ گاه دیگربه بیمارستان بر نمی گردند. باید در نظر گرفت که سایبر نایف برای تمامی تومورهای سرطان قابل استفاده نیست. به عنوان مثال از سایبر نایف نمی توان جهت درمان سرطان سینه و یا کولون استفاده کرد.
نحوه کلی درمان به وسیله سیستم روباتیک سایبر نایف
مرحله اول: بسته به نوع تومور سرطانی از بیمار ام آر آی و یا سی تی اسکن تهیه می‌شود.
مرحله دوم: اطلاعات سی تی اسکن و ام آر آی به سیستم کامپیوتری سایبر نایف جهت برنامه ریزی درمان داده می شود. نرم افزار پیشرفته این سیستم روباتیک به صورت بسیار دقیق برای نابود کردن تومور ، نوع ، مقدار و جهت تابش پرتو را برنامه‌ریزی می کند. در این مرحله با نظر متخصص مشخص می شود چند جلسه برای درمان تومور کافی است.
مرحله سوم: بیمار به اتاق سایبر نایف انتقال پیدا کرده و بر روی تخت دراز می کشد و در حالی که ماسکی بر روی صورت دارد و به موسیقی گوش مـی کنـد ، بـدون درد مـورد درمـان قـرار می گیرد. مـعـمـــولا هـــر دوره کـمـتـــر از ۵۰ دقـیـقـــه بـــه طـــول می‌انجامد و بیمار می تواند بعد از آن به محل اقامت خود بازگردد.
بسته به نوع تومور تعداد جلسات سایبر نایف مشخص می شود که به صورت معمول بین ۳ تا ۱۰ جـلـســه خــواهــد بــود ، هــر چـنــد در تــومـورهـای پیشرفته جلسات بیشتری نیاز است.
مزایای استفاده از سایبرنایف
– کیفیت بهتر زندگی در طول درمان و بعد از آن
– دسـتــرســی بـهـتــر بــه تــومــورهــای بــزرگ‌تـر ، غیرقابل دسترسی و غیر قابل جراحی
– تابش دقیق تر اشعه به تومور
- تـوانـایـی درمـان تـومـورهـای مـتعدد در نقاط مختلف در طول جلسه درمان
– عدم نیاز به بستری شدن در بیمارستان
– در مــعـــرض حـــداقـــل تـــابـــش قــرار گــرفـتــن بافت‌های سالم اطراف تومور
– درمـان بـرخـی ضـایعات که قبلا تحت تأثیر حداکثر دز مجاز اشعه درمانی سنتی قرار گرفتهاند.
– عـدم نیاز به پیچ کردن سر هنگام درمان در مقایسه با تکنولوژی های قدیمی تر مانند گامانایف
– عـدم نـیـاز بـه هیچگونه برش یا جراحی در هنگام درمان
- عدم از دست دادن خون در هنگام درمان
- بـدون احسـاس هیچگونه درد در هـنـگـام درمان
– بدون نیاز به بی حسی یا بی هوشی
– بازگشت فوری بیمار به فعالیت های عادی و روزانه
چگونگی عملکرد سایبرنایف
سایبرنایف با تکنولوژی‌های دیگر تصویربرداری بیمارستان قابل هماهنگ شدن است و اجازه می‌دهد تا متخصصان ، طرح درمانی منحصر به هر بیمار را انجام دهند. جراح ، رادیوتراپیست ، انکولوژیست و رادیولوژیست مشخص می‌کنند چه بافت‌هایی نیاز به درمان دارند و از کدام مناطق می‌بایست چشم پوشی شود. سپس یک متخصص فیزیک پزشکی از یک برنامه پیچیده برای تعیین یک طرح درمانی برای هر بیمار بر اساس شکل و اندازه تومور و محل آن استفاده می‌کند. در فرایند برنامه ریزی موقعیت و جهاتی که اشعه می‌بایست تابش شود ، تعیین می‌شود.
با استفاده از فن آوری سایبرنایف موقعیت تومور تعیین شده و به وسیله یک بازوی روباتیک با تمرکز بالا اشعه را به تومور می‌تاباند. محدوده گسترده حرکت بازوی روباتیک این اجازه را می‌دهد تا پرتو به تومورهایی که در اکثر روش‌های دیگر درمان استریوتاکتیک غیر قابل دسترس هستند ، تابانده شود. به دلیل دقت بالای این سیستم ، سایبرنایف می‌تواند بدون نیاز به هیچگونه برشی درمان را انجام دهد.
مراحل درمان
مرحله اول درمان به وسیله سایبرنایف ، با مراجعه به پزشک آغاز می‌شود. در ابتدا یک بررسی کامل از زمان شروع بیماری ، سوابق بیماری و وضعیت جسمی بیمار صورت می‌گیرد. سپس یک جراح و یک انکولوژیست در مورد اینکه آیا درمان با سایبرنایف می‌تواند بهترین روش درمان برای بیمار باشد ، تصمیم گیری می‌کنند. اگر همه موارد خوب بود و متخصصان موافقت کردند ، بیمار طرح درمان را ادامه می‌دهد. تصاویری برای طرح درمان که شامل CT اسکن و MRI است ، جمع آوری می‌شود. تصاویر به سیستـم‌هـای کـامپیـوتـری بـرنـامـه‌ریـزی در اتـاق بـرنامه ریزی رفته و رادیوتراپیست ، انکولوژیست و جراح تصمیم می‌گیرند که چه حوزه‌هایی به طور خاص نیاز به درمان و چه حوزه‌هایی نیاز به محافظت و چه نقطه‌هایی باید در معرض تابش قرار گیرند. این موارد قسمت به قسمت توسط متخصصان مربوطه بررسی و ترسیم می‌شود.
پس از بررسی و تصمیم گیری در مورد اهداف و نقاط مورد نظر ، طرحی برای درمان تهیـه مـی‌شـود. در ایـن مـرحلـه متخصـص فیـزیـک پـزشکـی بـا استفاده از طرح درمان کامپیوتری، نحوه و نوع پرتوها را ایجاد می‌کند. این برنامه درمانی با نحوه توزیع دز توسط پرتو انکولوژیست و جراح بررسی می‌شود. گاهی اوقات تجدید نظر صورت می‌گیرد و برنامه ریزی باید دوباره انجام شود. هنگامی که طرح درمان مورد موافقت قرار گرفت ، بر روی سیستم‌های کامپیوتری فرمان دهنده بر روبات سایبرنایف پیاده می‌شود.
در اولین روز درمان ، بیمار به اتاق سایبرنایف هدایت شده و بدن بیمار بر روی تخت جراحی در موقعیت مناسبی قرار داده می‌شود. سپس مجموعه‌ای از تصاویر از موقعیت تـومور به دست می‌آید. یک پرتونگار دیجیتالی بازسازی شده به همراه یک عکس X Ray کامپیوتری که از قبل آماده شده است ، دائماً با عکس‌های سه بعدی گرفته شده در اتاق سایبرنایف مقایسه می‌شود. هنگامی که تومور در موقعیت صحیح خود قرار داشته باشد ، تابش آغاز می‌شود.
۱۲۰۰ موقعیت و یا زاویه پرتو مختلف وجود دارد که ممکن است دستگاه سایبرنایف آن را دریافت کند ، اما به طور معمول ۲۰۰ تا ۳۰۰ مورد از این پرتوها برای درمان هر تومور استفاده می‌شوند. پس از پایان درمان بیمار می‌تواند تا جلسه بعدی به منزل بازگردد. بعد از اینکه همه درمان‌ها به پایان رسید. بیمار به مرحله پیگیری درمان وارد می‌شود. در هر دیدار تعیین شده ، معاینه بالینی و تصویربرداری مناسب جهت پیگیری و مشاهد روند درمان انجام می‌گیرد. نیازی نیست که بیمار تمامی مراحل درمان را به تنهایی طی نماید. بیمار می‌تواند هماهنگی‌های لازم را با کمک یک مشاور که در هر مرحله او را یاری می‌کند انجام دهد. بیمار همچنین توسط یک تیم متشکل از چندین فیزیکدان ، پرستار ، رادیوتراپیست و دیگر متخصصان پشتیبانی خواهد شد.
حضور متخصصان در درمان سایبرنایف
یک تیم متخصص و آموزش دیده مجرب در درمان با سایبرنایف بیمار را همراهی می‌کند. اعضای تیم عبارتند از:
– جراح
– آنکولوژیست
– رادیولوژیست
– رادیوتراپیست
– متخصص فیزیک پزشکی
– پرستاران
– مشاوران
– متخصصان تغذیه
و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی
درمان تومورهای مغزی به وسیله سایبرنایف
سیستم سایبرنایف اثر فوق‌العاده ای در درمان تومورهای مغزی داشته و تا کنون سابقه بسیار طلایی از خود برجای گذاشته است.
برای درمان تومورهای مغزی به وسیله سایبرنایف به تیم پزشکی کاملی نیاز است و در دوره درمان ، بیمار باید تحت نظر متخصصانی همچون:
– جراح مغز و اعصاب
– انکولوژیست
– رادیوتراپیست
و دیگر کارکنان پشتیبانی پزشکی
باشد.
به محض اینکه تیم پزشکی بیمار برای شروع درمان با سایبرنایف اعلام آمادگی کنند ، درمان آغاز می‌شود. در کل سه مرحله در درمان وجود دارد:
۱- تنظیم و تصویربرداری
۲- طرح درمان
۳- درمان با سایبرنایف
برخلاف انواع دیگر سیستم رادیوسرجری مانند گامانایف ، در درمان با سایبرنایف نیازی نیست که بیمار به یک قالب سخت و دردناک روی سر مجهز شود. در مرحله تنظیم ، رادیوتراپیست یک ماسک نرم که به اندازه سر و صورت بیمار تنظیم شده تهیه می‌کند. این ماسک نرم و راحت به بیمار کمک می‌کند تا سر و گردن خود را در طول درمان بدون حرکت نگاه دارد. در حالی که بیمار ماسک را بر روی صورت گذاشته ، یک سی تی اسکن انجام می‌شود. این سی تی اسکن به تیم پزشکی محل دقیق ، اندازه و فرم تومور را نشان می‌دهد.
انجـام ام ار ای ، پـت اسکـن یـا آنژیوگرام هم ممکـن است بر اساس تشخیص پزشک انجام بگیرد تا محل دقیق تومور و همچنین آناتومی اطـراف آن مشخـص شود. پس از پایان مرحله تـصــویــربــرداری و اسـکــن ، مــاســک را از روی صــورت بــرداشـتـه و در هنگـام انجـام درمـان بـا ســایـبـرنـایـف دوبـاره از هـمـان مـاسـک اسـتـفـاده خواهد شد. اسکن‌ها و عکس‌های گرفته شده توسط پزشک متخصص مطالعه شده و سپس با وارد کردن اطلاعات به دست آمده به کامپیوتر طرح انجام درمان به وسیله نرم افزار مخصوصی ساخته می‌شود. در این زمان نیازی به حضور بیمار نیست.
در هـنـگــام ایـجـاد طـرح درمان تــوسط سایبرنایف ، اطلاعات به دست آمده از سی تی / ام ار ای یا پت اسکن به داخل سیستم کامپیوتری مـخـصـوص ایجـاد طـرح درمـان بـا سـایبـرنـایـف انتقال داده می‌شود. تیم پزشکی به وسیله این سیستم منطقه ای را که باید تحت تابش اشعه قرار گیرد و مقدار دز اشعه را تعیین می‌کنند. این تیم پزشکی همچنین مناطقی را که مقدار تابش اشعه باید بسیار کم باشد یا اصلا تابش نباشد ، هم تعیین مـی‌کـنـنـد. بـا اسـتـفاده از این اطلاعات، سیستم سایبرنایف نحوه تابش مطلوب را طرح می‌کند. ایـن طـرح بـه گـونـه ای اسـت کـه از قــدرت فوق‌العاده مانور در سیستم سایبرنایف نهایت استفاده را می‌کند و درمانی بسیار ایمن و دقیق انجام می‌دهد.
پــس از ایـجــاد طــرح درمـان بـیـمـار بـه مـرکـز سـایبـرنـایـف بـرگشته تا درمان آغاز شود. بنا بر تشخیص پزشک درمان ممکن است یک روز یا چنـدیـن روز طـول بکشد. معمولا طول درمان تــومــورهــای مـغــزی ۵ روز اسـت. بـرای بیشتـر بیماران درمان بدون درد و بسیار راحت خواهد بود. بیمار می‌تواند با لباس خود وارد اتاق درمان شـود و تـنـها باید در نظر داشته باشد که لباسی راحت بپوشد. بیمار می‌تواند وسایلی همچون MP3 Player بـه هـمـراه داشته و در طول درمان موسیقی گوش دهد.
هنگامی که زمان درمان فرا رسد ، بیمار بر روی تخت مخصوصی دراز کشیده و ماسک بیمار بر روی صورت قرار خواهد گرفت. بازوهای روبات که به وسیله کامپیوتر مخصوصی کنترل می‌شود ، در اطراف بدن بیمار حرکت کرده و از جهت‌های مختلف تومور را مورد شلیک اشعه قرار می‌دهد. بیمار نیازی به انجام کار خاصی ندارد و انتظار می‌رود که تنها در طول درمان بر روی تخت با آرامش دراز بکشد.
وقـتــی درمـان بــه پـایـان مـی‌رسـد ، بـیـشـتــر بـیـمــاران می‌توانـنـد بـه زنـدگـی عـادی خـود بـازگردند و تنها باید در فــعـالــیـت‌هـای خـود کـمـی مـراقـب بـاشـند. اگر بر اساس طرح ، درمان در چندین جلسه بـاشـد ، بـیـمـار باید در روزهای بعد دوباره به محل برگشته و هر جلسه درمان را کامل کند.
عـوارض جـانـبـی در بـیماران مختلف متفاوت خواهد بود. معمولا بیشتر بیماران کمترین میزان عوارض را تجربه می‌کنند و این عوارض بعد از یک هفته از بین می‌روند. پیش از درمان ، پزشک تمام احتمالاتی که برای عوارض جانبی وجود دارد و بیمار ممکن است آن‌ها را تجربه کند ، شرح خواهد داد.
پس از پایان تمام دوره‌های درمان با سایبرنایف ، بسیار مهم است که بیمار وقت قبلی گرفته و مرتباً پزشک خود را ملاقات کند. نتیجه درمان در هر بیمار متفاوت است. بـر‌اسـاس تـجربه درمانی ، بیشتر بیماران نتیجه بسیار خوبی را از درمان با سایبرنایف گرفتهاند.
درمان سرطان ریه به وسیله سایبرنایف
پیش از این بزرگ‌ترین مشکل پزشکان در درمان سرطان ریه، حرکت تومورها به هنگام تنفس بود. اما امروزه دستگاه سایبرنایف روشی جدید و مدرن را برای حل این مشکل پیشنهاد کرده است. بر خلاف روش‌های دیگر درمان ، دستگاه سایبر نایف تومورها را در هنگام تنفس شناسایی کرده و به گونه ای حرکت مــی‌کـنــد کـه بـا حـرکـت سـیـنـه در هـنـگـام تـنـفـس هماهنگ باشد و به همین دلیل در هنگام درمان بیمار می‌تواند به صورت عادی نفس بکشد.
برای درمان سرطان ریه به وسیله سایبرنایف به تیـم پـزشکی کاملی نیاز است و در دوره درمان ، بیمار باید تحت نظر متخصصانی همچون:
– پزشک جراح
– متخصص داخلی
– انکولوژیست
– رادیوتراپیست
و دیگر کارکنان پشتیبانی پزشکی
باشد.
به محض اینکه تیم پزشکی بیمار برای شروع درمان با سایبرنایف اعلام آمادگی کنند ، درمان آغــاز مــی‌شــود. در اولـیــن مــرحـلــه تـشـخیـص ، پـزشـکـان مـتـخـصـص مـحـل و انـدازه تـومـور را شنـاسـایـی مـی‌کـنـنـد. بـر اســاس نـتـیـجــه ایــن تشخیص ، ممکن است بعضی از بیماران نیازی بـه کـاشتـن نشـانـه گـر ثـابـت نـداشتـه باشند. این نشـانـه‌گـر بـه دستگـاه سایبرنایف کمک می‌کند تا در طول درمان و در هنگامی که بیمار در حال تنفس عادی است ، محل دقیق تومور را پیدا کند.
در بعضی از بیماران کاشتن نشانه گر ثـابـت ضـروری اسـت تـا بـه وسیلـه آن دسـتـگـاه تومور را شناسایی کند. در این موارد ، از بیمار خواسته می‌شود تا پیش از آغاز درمان به مرکز آمده تا در طی آن ۳ تا ۵ هسته از جنس طلا در اطراف بافت‌های شش قرار داده شود. این نشانه گر‌ها ممکن است به وسیله سوزن در قسمت سینه انجام شود. در این عملیات از سی تی اسکن یا اولتراسوند کمک گـرفـتـه مـی‌شـود. در ایـن هنگام یک دوربین از طریق راه‌های هوایی درون دهان ، به محل تومور فرستاده می‌شود. اگر کاشتن نشانه گر ضروری بـاشد ، بیمار یک هفته پیش از انجام سایبرنایف باید این عملیات را انجام دهد تا در هنگام درمان هسته‌های طلا ثبات خود را پیدا کرده باشند.
پیش از آغاز درمان با سایبرنایف ، یک قالب گـهـواره مـانـنـد بـرای قـسـمـت بـدن بـیـمـار تـهـیـه مـی‌شـود. ایـن قـالب برای راحت بودن بیمار در طول درمـــان اســت ؛ هـمـچـنـیـن کمـک مـی‌کند تا در طول جـلسـات مختلـف حـالت واحـدی داشـتــه بـــاشـد. بــیـمـار بــایــد جـلـیـقه مخصوصی را در طول درمان با سایبرنایف به تن کـنـد. پـوشیدن این جلیقه به این دلیل است که روبــات حـرکـات بـیـن سـیـنـه و تـنـفـس بـیـمـار و موقعیت تومور را با هم مرتبط کند و از این طریق حـرکـات خـود را هماهنگ سازد. اطلاعات به دست آمده توسط جلیقه به دستگاه این امکـان را می‌دهد تا ازموقعیت تومور پیروی کند و شلیک بسته‌های انرژی به تومور بسیار دقیق و به موقع باشند.
در همـان حـالتـی کـه بیمـار بر روی قـالـب گهـواره دراز کشیـده اسـت ، یک سـی تـی اسکـن انجـام خـواهـد شـد تـا مـوقعیت تومور مشخص شود. اطلاعات به دست آمده از سی تی اسکن به تیم پزشکی کمک می‌کند تا از موقعیت ، اندازه و فرم تومور مطلع شوند. ممکن است برای یافتن موقعیت آناتومی اطراف تومور ام ار آی و یا پت اسکن انجام شود. به محض پایان مرحله عکس برداری ، بیمار می‌تواند جلیقه را در بیاورد تا برای جلسه بعد که درمان شروع خواهد شد توسط مرکز نگهداری شود.
پیش از درمان ، پزشک تمام احتمالاتی که برای عوارض جانبی وجود دارد و بیمار ممکن است آن‌ها را تجربه کند ، شرح خواهد داد و یا داروهای لازم برای مقابله با این عوارض تجویز خواهد شد.
نتایج درمان با سایبرنایف
نمونه اول درمان با سایبرنایف
در این نمونه ، بیمار زنی ۴۶ ساله است که مبتلا به سرطان سینه و متاستاز در C2 است. او دچار بیماری تهدید کننده‌ای بوده و در ابتدای درمان کاملا فلج بوده است. این بیمار در ۱ ساعت درمان تحت رادیوسرجری سایبرنایف قرار گـرفتـه اسـت. چهـار هفته پس از سایبرنایف توده سرطانی دیگر قابل رویت نیست. بیمار اکنون قادر به راه رفتن است و زندگی عادی خود را دارد.
نمونه دوم درمان با سایبرنایف
تصویر سمت چپ شکل زیر ، ام آر آی بیماری را نشان می‌دهد که از متاستاز مغزی با منشا کارسینوما ریوی رنج می‌برده است. هر دو توده موجود در سر طی یک ساعت درمان با سایبرنایف مورد درمان قرار گرفته اند. تصویر سمت راست اولین ام آر آی بیمار را نشان می‌دهد که پس از چهار ماه از پایان درمان انجام شده است. هر دو تومور حذف شـده انـد و بیمـار در روز بعـد از انجام رادیوسرجری سایبرنایف به محل کار خود رفته است.
نمونه سوم درمان با سایبرنایف
تـصـویـر سـمـت چـپ شکل زیر ، تومور ریوی یک بیمار را پیش از انجام سایبرنایف نشان می‌دهد. کارگذاری یک تکه کوچک ۵ میلی متری از طلا برای ردیابی محل تومور در طول تنفس توسط روبات ، انجام گرفته است. تصویر سمت راست اسکن بیمار را دو هفته پس از انجام یک جلسه سایبرنایف نشان می‌دهد. اندازه تومور بسیار کوچک شده و نکوسیس مرکزی را نشان می‌دهد.
نمونه چهارم درمان با سایبرنایف
تصویر سمت چپ شکل زیر ، ام آر آی کبد بیماری را نشان می‌دهد که متاستاز حاصل از سرطان کولن است. تصویر بعد مربوط به پت سی تی اسکن با پاسخ بیولوژیک توده است. تصویر سمت راست ام آر آی بیمار بعد از ۸ هفته از پایان درمان بی سابقه با سایبر نایف را نشان می‌دهد. توده سرطانی مرده یا اصطلاحاً غیرفعال شده است و حداقل واکنش بافت‌های اطراف آن تشخیص داده شده است.
نمونه پنجم از درمان با سایبرنایف
مـتـاستاز از سرطان کلیه در جنبه‌های جانبی L2 مهره کمری. تصویر سمت چپ شکل زیر ، پت سی تی اسکن بیمار است که نشان دهنده ضایعاتی در ستون فقرات پیش از انجام رادیوسرجری توسط سایبرنایف است. تصویر سمت راست بعد از ۶ ماه گرفته شده است. بهبودی کامل متاستاز و کلسیفیکاسیون دوباره بافت ساقه اصلی آشکار است.
نمونه ششم درمان با سایبرنایف
این مثال درمان AVM (شریان و ورید مالفورماسیون) ، یک بیمار ۱۵ ساله قبل از درمان (تصویر سمت چپ) و چهارده ماه پس از انجام درمان (تصویر سمت راست) با سیستم روباتیک سایبرنایف را نشان می‌دهد. AVM در این بیمار توانسته طی یک جلسه درمان به طور کامل مسدود شود.
تفاوت‌های سایبرنایف با گامانایف
تکنولوژی روباتیک سایبرنایف دارای مزیت‌های بسیاری در مقایسه با گامانایف است. تفاوت اصلی و اساسی این دو سیستم در تولید نوع و روش تابیدن اشعه است. گامانایف اشعه های تولیدی را از طول عمر کبالت می‌سازد و اشعه تولیدی در سایبرنایف از جنس اشعه ایکس است. همچنین گامانایف دارای چند منبع تولید است در حالی که سایبرنایف تنها با استفاده از یک شتاب دهنده خطی اشعه را به صورت دقیق تر و تیزتری به تومور سرطانی می‌تاباند.
چند تفاوت اصلی سایبرنایف و گامانایف
۱٫ گـامـانـایـف بـه طور انحصاری برای درمان تومورهای مغزی استفاده می‌شود که غیرقابل جراحی اند ؛ در حالی که تکنولوژی سایبرنایف تنها محدود به درمان تومورهای مغزی نمی شود و برای درمان توده های سرطانی در کل بدن و حتی قسمت های متحرک بدن (مثلا سرطان ریه که با تنفس عادی در حال حرکت است) کاربرد دارد.
۲٫ در حالی که گامانایف برای تابش اشعه از ۲۰۱ منبع کبالت استفاده می‌کند ، سایبرنایف تنها با استفاده از یک پرتو انرژی فوتون ، انرژی را به بازوی روباتیک خود منتقل می‌کند (یک منبع شتاب دهنده خطی). اشعه ایکس چند مگاولتی سایبرنایف چهار برابر قوی تر از انرژی کبالت مورد استفاده در گامانایف است.
۳٫ سیستم گامانایف یک سیستم وابسته به فرم خاصی است ؛ در حالی که سایبرنایف یـک سیستـم انعطاف پذیر است. یعنی در سیستم سایبرنایف با یک یا در صورت نیاز چند جلسه درمان انجام می‌گیرد که اجازه می‌دهد تا ایمنی بیمار را بیشتر در نظر گرفته ، میزان دز اشعه را با توجه به شرایط بیمار تغییر دهد.
۴٫ در درمان با سایبرنایف نیازی به پیچ کردن قالب سر (برای ثابت نگهداشتن سر) بر روی پیشانی نیست. به همین دلیل در طول درمان بیمار سردرد ، آسیب دیدگی پیشانی ، حالت تهوع و خطر عفونت در محل پیچ شده نخواهد داشت. در گامانایف قالب سر حتماً باید نصب شود.
۵٫ به دلیل اندازه کوچک کولیماتورهای درون گامانایف ، امکان آسیب بافت های حیاتی در طول تابش اشعه وجود خواهد داشت و همچنین اندازه کوچک کولیماتورها محدوده درمانی توده های کمتر از ۳ تا ۴ سانتی متر را برای گامانایف ایجاد می‌کند و تومورهای بزرگ‌تر توسط این روش قابل درمان نیستند. در حالی که در سایبرنایف به دلیل دقت بالای دستگاه و تابش اشعه به صورت بسیار تیز ، بافت های حیاتی آسیب نخواهد دید و محدودیتی در اندازه توده برای درمان نخواهد داشت.
۶٫ تکنولوژی سایبرنایف حداقل چهل سال جدیدتر از تکنولوژی گامانایف است.
پت سی تی اسکن (PET/CT)
روشی نوین است که در علوم تشخیصی در فیزیک پزشکی به ویژه پزشکی هسته ای کاربرد تحقیقاتی و روزمره فراوانی دارد و دستگاه متداولی که این روش را جهت تصویر برداری به کار می‌برد ، پت اسکن نامیده می‌شود.
دستگاه پت اسکن متشکل از چندین جفت آشکار ساز کوچک است که به صورت انطباقی پـرتـوهـای گـامـای تـولیـد شده از نابودی جفتی الـکتـرون و پـوزیتـرون را از درون بـدن بیمـاران آشکار می‌کند.
در دستگاه پت اسکن یک عنصر رادیواکتیو با نیمه عمر کوتاه که با گرفتن پوزیترون متلاشی مـی‌شـود (بـه لـحـاظ شیمـیایی مولکول فـعـال متابولیک محسوب می‌شود) به بدن بیمار تزریق مـی‌شـود و پس از وقفه کوتاهی (جهت پخش مـواد در سـیـسـتـم گـردش بــدن) بـیـمــار جـهـت تصویربرداری به داخل دستگاه پت اسکن منتقل می‌شود. مولکولی که بــدیـن مـنـظــور اسـتـفـاده مـی‌شـود ، فلوئورو دی اکسی گلوکز نام دارد.
امـروزه دسـتـگـاه هـای پــت در بـیـمـارسـتـان‌هـا ، در آشـکارسازی و تـحـقیقات در زمینه هایی همچون نـاراحـتی های مغز و اعصاب مثل روان گـسـیـخـتـگـی ، پـارکـیـنـسـون ، آلزایمر و آنکولوژی کاربرد وسیع دارند.
اخیــراً ایـن دسـتـگـاه بـا سی تـی اسکن یا ام آر آی به صورت ترکیبی و به نام PET/CT وارد بازار شده است.
تکنولوژی پت سی تی دو تکنولوژی بزرگ پت و سی تی اسکن را با هم ترکیب کرده تا بتواند اطلاعات لازم را در زمینه عملکرد سلول های سرطانی بدن به دست آورد. در بسیاری از مواقع پـزشـکـان بـا سی تـی اسکن یا ام آر آی و آزمـایـش‌هـای دیگـر توان تشخیص سرطان در بدن بیمار را ندارند اما با ادغام این دو اسکن ، پـزشکان می‌تواند اطلاعات کاملی را در مورد محـل ، انـداره ، نحـوه رشد و وسعت سرطان به دست آورند.
این دستگاه همچنین قابلیت نمایشی دیگری هـم دارد و می‌توان در موارد دیگری هم از آن استفاده کرد. برای مثال می‌توان مراحل پیشرفت در شیمـی درمـانـی را نـشان دهـد و همچنیـن می‌تواند وجود و یا بازگشت مجدد سرطان را حـتـی در مـراحـل اولـیه شان تشخیص داد. این قابلیت می‌تواند در درمان سرطان بسیار مفید باشد.
جهت استفاده از پت سی تی اسکن نیاز به اف دی جی (پزشکی هسته ای) ترکیبی با گلوکوز است که به بدن بیمار تزریق می‌شود و این محلول عمری کمتر از ۱۱۰ دقیقه دارد. ساخت این محلول نیازمند دستگاه پیشرفته دیگری به نام سیکلوترون است.
بیمار پس از تزریق اف دی جی در درون دستگاه قرار گرفته و متخصص مربوطه می‌تواند عمکرد بدن و فعالیت دقیق سلول های سرطانی را مورد ارزیابی قراردهد. درصورتی که قسمتی از بدن شامل سلول های فعال سرطانی باشد ، در مانیتور مربوطه به صورت توده های قرمز مشخص می‌شود.
دستگاه پت سی تی با استفاده حالت رادیواکتیو گلوکز برای عکس برداری استفاده می‌شود. این ماده با نام اف دی جی شناخته شده است و تنها نیمه عمرش ۱۱۰ دقیقه است. انجام پت سی تی در کشور مالزی بسیار نادر است و این تنها به دلیل محدودیت در واردات اف دی جی است.
بـرای مـمکن سـاختن و استفـاده روزانه از دستگاه پت سی تی اسکن ، بیمارستان‌ها دستگاهی با تکنولوژی بسیار بالا به نام سیکلوترون را فراهم کرده اند که قابلیت تولید اف دی جی را دارد. توسط اف دی جی و تزریق آن به بـدن بـیـمـاران مشـکـوک بـه سرطـان بـا قـابـلـیـتـی بـسیـار دقـیـق مـی‌تـوان بـه آسـانی انواع سرطان را تشخیص داد.
بزرگ‌ترین مزیت پت اسکن در مقایسه با MRI اسکن یا اشعه ایکس ، این است که می‌تواند عملکرد بدن بیمار را نسبت به آنچه به ظاهر سالم می‌آید نشان بدهد.
ماموگرافی به کمک I-CAD
تا کنون انجام آزمایش بافت های سینه به وسیله دستگاه ماموگرام بسیار ناراحت کننده و ناخوشایند بوده است. در استفاده از ماموگرام بیمار نیاز دارد تا حالت ناخوشایند و دردناکی را تجربه کند تا پزشک بتواند سینه را برای انجام درمان در دستگاه قرار دهد. علاوه بر آن ، دیدن وارد شدن سوزن دستگاه به داخل سینه برای بیمار بسیار ترسناک است. مخصوصاً وقتی از سوزن های بزرگ استفاده می‌شود.
استریوتاکتیک بیوپسی پستان در بیمارستان که به دستگاه بافت برداری سینه و با نام ای بی بی آی شناخته شده است. سیستم ای بی بی آی توانایی شکاف بسیار کوچک در سرطان های ساکن یا مهاجم را در سینه دارد. با این روش می‌توان حجم بزرگی از بافت‌های سرطانی را (۵ تا ۲۰ میلی متر) از بین ببرد ، بنابراین درمان با دقت بالاتری انجام می‌گیرد. محل قرار گرفتن سینه می‌تواند در سه بعد مختلف عمل کند ، این به بیمار کمک می‌کند تا در حالت راحت تری قرار بگیرد. بافت برداری می‌تواند در حالت درازکش بیمار هم انجام شود ، به صورتی که سینه به سمت پایین بوده و در این حالت بافت برداری خارج از دید بیمار خواهد بود. در این روش بیمار حداقل ناراحتی را تجربه کرده و معمولا پس از پایان بافت برداری می‌تواند فعالیت روزانه خود را دنبال کند.
۶۴ – Multi Slice CT Scan
دستگاه مالتی اسلایس سی تی دقت ۰/۴ میلی متر ، سرعت ۰/۳۳ ثانیه در هر ۶۴ قطعه و تنها ۸ ثانیه زمان اسکن دارد. متوسط زمان مورد نیاز برای هر بیمار برای اسکن فقط ۱۰ دقیقه است.
دقت و شفافیت بالا در اسکن به پزشک این قدرت را می‌دهد تا بیماری هایی همچون سرطان را در مراحل اولیه و بسیار کوچک خود تشخیص دهد. سرعت بالای دستگاه در اسکن کردن این قابلیت را به آن می‌دهد تا تومورهایی همچون هپاتوماس (که به سرعت جذب مواد حاجب می‌شود) را تشخیص دهد. می‌توان گفت توانایی های دستگاه ۶۴ ام اس سی تی اسکن فراتر از غده شناسی است. برای مثال ، می‌توان در مکان کرونری آنژوگرافی در بعضی از بیماران استفاده شود. (در این صورت دیگر نیازی به سونداژ نیست) و همچنیـن بـرای انجـام کـولـونـوسکـوپـی مجـازی (بـدون نیـاز بـه وارد کـردن آندوسکوپ) نیز کاربرد دارد.
روش (Intensity-Modulated Radiation Therapy (IMRT
IMRT یک روش پیشرفته و پر دقت پرتو درمانی است که از کنترلگرهای کامپیوتری اشعه X در آن استفاده می‌شود تا تومورهای بدخیم یا نقاطی مشخص از تومور با دزی دقیق و حساب شده مورد تابش قرار گیرند. دز تابشی از سه بعد فضا به صورت منسجم در آمده تا اینکه به وسیله تلفیق یا کنترل شدت ، این پرتوها کانونی شوند تا بیشترین دز تابشی به تومور و کمترین مقدار آن به بافت های معمولی اطراف تومور تابانده شود. درمان دقیق با استفاده از عکسبرداری مقطعی (Tomography) که به وسیله عکس های CT به دست آمده صورت می‌گیرد. سپس با کامپیوتر بررسی شده تا مقدار مناسب دز تابشی محاسبه شود که بهترین و بیشترین اثر را بر روی تومور داشته باشد. معمولا ترکیبی از میدان های متعددی که بشدت تلفیق شده اند و از منابع پرتوی مختلفی منتشر می‌شوند و دارای دز مناسبی هستند به تومور تابانده می‌شوند.
به دلیل اینکه نسبت دز دریافتی توسط بافت معمولی به دز دریافتی تومور در IMRT به حداقل مقدار خود رسید ، بیشترین اثر دز تابشی می‌تواند به تومور برسد که در مقایسه با پرتو درمانی های مرسوم کمترین عوارض جانبی را خواهد داشت. همچنین IMRT قابلیت کاهش مسمومیت ناشی از درمان را تا وقتی که دز تابشی بالا نرفته را داراست. هم اکنون IMRT در درمان سرطان های زیر موفق است:
سرطان پروستات ، سر و گردن ، سینه ، ریه ، تیروئید ، کبد ، مغز ، غدد لنفاوی ، بیماری زنان و بافت های پیوندی. IMRT همچنین برای درمان سرطان های کودکان مفید است.
پرتو درمانی مبتنی بر IMRT رشد و تقسیم سلول های سرطانی را متوقف می‌کند ، بنابراین رشد تومور کند می‌شود. در بسیاری موارد ، پرتودرمانی باید توانایی کشتن سلول های سرطانی را داشته باشد تا تومور سرطانی را کوچک کند یا از بین ببرد.
یک شتابدهنده خطی پزشکی ، فوتون‌ها یا اشعه X مورد استفاده در IMRT را تولید می‌کند. این دستگاه به اندازه یک اتاق کوچک است. بیمار روی تخت دستگاه دراز می‌کشد و دستگاه شتاب دهنده خطی ، پرتوها را از جهات مختلف به تومور می‌تاباند. شدت هر کدام از پرتوها در جهت های مختلف ، بسته به نوع طرح درمانی می‌تواند متفاوت باشد.
رادیوتراپیست در یک اتاق مجاور که در برابر پرتوها حفاظت شده است ، این کار را انجام می‌دهد. رادیوتراپیست می‌تواند در سرتاسر این پروسه با بیمار ارتباط داشته باشد. همچنین او می‌تواند بیمار را از طریق پنجره ای با شیشه‌های قطور (همراه با مولکول های سرب) یا از طریق مانیتور مشاهده کند.
قبل از انجام این روش ، سلامت فیزیکی بدن و سوابق پزشکی بیمار باید مورد بررسی قرار گیرد. سپس جلسه شبیه سازی درمان که شـامـل CT Scan مـی‌شـود ، از طرف متخصص سرطان انجام می‌گیرد که در آن شکل سه بعدی تومور و بافت های اطراف آن به دست می‌آید. متخصص دزیمتری و فیزیکدان پرتو پزشک از این اطلاعات استفاده کرده تا پرتوی مناسب را از IMRT اسـتـخـراج کـنـنـد. روش هـای اضــافی عکسبرداری می‌تواند شامل PET و MRI شود که ممکن است برای IMRT مورد نیاز باشد. این عـکـس‌بـرداری هـای تـشـخـیـصـی بـه مـتخصص سـرطـان کـمـک می‌کند تا مکان دقیق تومور را شناسایی کند. معمولا جلسات IMRT در حدود یک هفته بعد از شبیه سازی شروع می‌شود. در برخی موارد جلسه تدارک درمان ضروری است تا یک دستگاه ویژه قالب ریزی شود تا بیمار به راحتی و با دقت مورد درمان قرار گیرد. قبل از درمــان ، مـمـکــن اسـت پـوسـت بـیـمـار عـلامـت گـذاری یـا خـالکـوبـی شود تا هدفگیری درمان دقیق تر شود.
IMRT یـک درمـان تهـاجمـی اسـت که نیاز به جلسات متعدد و مجزای درمانی دارد. عوامل متعددی در تعیین تعداد جلسات IMRT نقش ایفا می‌کنند. متخصص سرطان نوع و مکان و اندازه تومور بدخیم را بررسی می‌کند. معمولا بیمارها برای پنج جلسه در هفته و به مدت شش هفته ، برای درمان IMRT نوبت دهی می‌شوند.
در آغاز جلسه ، بیمار توسط رادیوتراپیست روی تخـت خـوابـانـده مـی‌شـود و روی بدن او علامت گذاری می‌شود. ممکن است بیمار در حین درمان تغییر مکان داده شود. طول هر جلسه درمان نیز حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه است.
مزایای IMRT
IMRT کنترل موضعی را بهبود می‌دهد و در همـان حـال نـیـز پــرتـودهی جـانـبی را روی بافت‌های دیگر کاهش می‌دهد. IMRT همچنین برای برخی انواع سرطان سینه مفید اسـت ، مخصـوصـاً سرطان سینه چپ که روش های دیگر عوارض جانبی را به قلب متحمل می‌کنند. مطالعات قبلی نشان می‌دهد که پرتو دهی قلب می‌تواند اثراتی را از ۱۰ تا ۵۰ سال بر روی بیمار باقی بگذارد. IMRT اثرات پرتو دهی ناخواسته روی قلب را کاهش می‌دهد. مطالعات بر روی این مطلب هنوز ادامه دارد. IMRT بدون درد است. انسان چیز غیرعادی را احساس نمی کند. به هر حال در صورت ناراحت کننده بودن ، دستگاه را می‌توان متوقف کرد. در هنگام انجام IMRT بیمار ممکن است اثرات جانبی درمـان را تجـربـه کنـد. حقیقـت انکار ناپذیر اثرات جانبی ، به ساختار بافت های معمولی مورد تابش قرار گرفته ارتباط دارد.
بهبود روش‌های تصویربرداری در تشخیص سرطان
روش‌های تصویربرداری فعلی که بــرای تـشـخـیـص بیمـاری‌هـا بـه ویـژه سـرطـان اسـتـفـاده مـی‌شـونـد ، تـوانایی تشخیص بیماری را در مراحل ابتدایی نــدارنـد. فـنــاوری نـانـو بـا اسـتـفـاده از نـانـوذرات مـغـنـاطــیـسی امکـان تـصـویـربرداری زود هنگـام از سلول‌های سرطانی را فراهم آورده اسـت. هـمـچنین از این روش می‌توان برای تصویربرداری سلول‌هایی که در برخی بیماری‌های مغزی دچار تغییر می‌شوند نیز استفاده کرد.
در مراحل اولیه بیماری معمولا در سلول‌ها تغییرات مولکولی ایجاد می‌شود که در مواردی نیز با تغییرات ژنتیکی همراه است. این تغییـرات با استفاده از نانوذرات مغناطیسی ، به عنـوان عـوامل ایجاد کنتراست تصویربرداری ، قــابـل تشخیـص هستنـد. اگـر ایـن نـانـوذرات بـا مـولـکـول‌هـای حـیـاتـی تـرکـیب شوند ، می‌توان آن‌ها را به محل دقیق تومور یا بافت ضایعه دیده رسـانـد. ایـن امـر مـوجـب مـی‌شـود که بتوان در مــراحـل ابـتـدایـی بـیـمـاری از بـافـت‌هـای هـدف کـه درگـیـر بــیـمـاری هـسـتـنـد ، تصویربرداری کرد. با ذکر این نکته که شناسایی با حساسیت بـسیار بالا و با مقدار کم مواد تزریقی صورت می‌گیرد.
ذرات مورد استفاده در این پروژه ، نانوذرات اکسیدآهن با انـدازه‌ای زیـر ۱۰ نـانـومـتـر و با پـوشـش سـازگار با بدن انسان هستند که در دستگاه های MRI مـورد اسـتفاده قرار می‌گیرند. این ذرات سوپر پارامغناطیس هستند و با مقادیر بسیار اندک می‌توانند تصاویر بسیار شفاف و مناسبی از تغییرات ایجاد کنند. با توجه به این که این نانو ذرات قابلیت اتصال به بـیـومـولـکول‌های اختصاصی برخی بیماری‌ها (به ویژه تومورها) را دارند ، می‌توانند به صورت هـدف‌دار بـه سـلـول‌هـای صـدمـه دیـده بـرسـند. دستگاه های MRI موجود توان تصویربرداری با ایـن روش تـشخیصی را دارند اما نیازمند سنتز نــانــوذرات سـوپــر پـارامـغـنـاطـیـس اکـسـیـدآهن هستند. سنتز این مواد ، عامل‌دار کردن شیمیایی آن ها ، ساخت آنتی بادی‌ها و بیومولکول‌های اختصـاصـی هـدف‌دار و در نهـایـت اتصـال ایـن نـانـوذرات بـه مـولـکـول‌های هدف‌دار مراحلی هـسـتـنـد که در این پژوهش انجام شده‌اند. این نانوذرات در حال حاضر بر روی حیوانات بدون سیستم ایمنی در حال بررسی و آزمایش هستند.
منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی
