در ابتدای این مطلب شما را با تاندون و عضلات پشت ران و انواع کشیدگی در این عضلات و سپس با انواع اسیب ها و روش های درمان انها اشنا میکنیم .
تاندون یک بافت محکم با قابلیت انعطاف با شکلی طناب مانند و رنگی سفید متمایل به زرد میباشد . نام دیگر این بافت زردپی است . این بافت مقاومت زیادی از خود در برابر کشش های بسیار زیاد نشان میدهد . تاندون از یک نوع پروتئین خاص با نام کلاژن ساخته شده است ( همانند رباط لیگامان و فاشیا ) .
عملکرد این سه نوع بافت با یکدیگر متفاوت میباشد . تاندون عضله و استخوان را بهم وصل میکند ، رباط دو استخوانی را که در طرفین یک مفصل قرارگرفته اند را بهم متصل میکند ، در حالی که فاشیا بین دو عضله میباشد .
اناتومی
تاندون بافتی است که عضله را به استخوان متصل میکند. قسمت عمده این بافت از پروتئین خاصی به نام کلاژن Collagen درست شده است. این پروتئین رشته های ظریفی را به نام فیبریل Fibril میسازد. فیبریل ها در کنار هم قرار گرفته و فیبر Fiber را میسارند. با کنار هم قرار گرفتن چند فیبر یک ساب فاسیکل Subfascicle درست میشود. چند ساب فاسیکل یک فاسیکل Fascicle را درست کرده و چند فاسیکل یک دسته Bundle و چند دسته یک تاندون را درست میکنند. بنابراین تاندون ها مانند کابل های تلفن هستند که در آنها واحد های اصلی رشته های ظریفی هستند که مرتبا با ایجاد دسته ها و چند بار تکرار این کار تاندون اصلی را میسازند.
کلاژن و مواد تشکیل دهنده تاندون به توسط سلول های آن ساخته میشوند. سلول های تاندون را تنوسیت Tenocyte میگویند. تاندون حاوی عروق خونی است و در اطراف آن اعصابی وجود دارد.
در اطراف تاندون ها یک لوله بافتی نازک وجود دارد که به آن غلاف تاندون Tendon sheath میگویند. تاندون به راحتی در درون این غلاف به جلو و عقب حرکت میکند. در واقع غلاف بین تاندون و بافت های اطراف آن قرار گرفته و موجب تسهیل حرکت تاندون در کنار بافت های اطراف میشود. سطح درونی این غلاف از سلول های خاصی به نام سلول های سینوویال پوشیده شده که مایعی به نام مایع سینوویال Synovial fluid را ترشح میکنند. این مایع شبیه مایع مفصلی بوده و موجب لزج شدن دور تاندون و کاهش اصطکاک در اطراف آن میشود.
وظیفه اصلی تاندون انتقال نیروی عضله به استخوان و حرکت دادن آن است. تاندون بجز این وظیفه مانند یک فنر هم عمل میکند و در حین حرکت مفصل در بعضی لحظات نیرو را مانند فنر در خود ذخیره کرده و در لحظه دیگر آن نیرو را آزاد میکند. این پدیده بیشتر در تاندون آشیل دیده میشود.
عضلات پشت ران یا ماهیچه های همسترینگ شامل سه ماهیچه در ناحیه پشت استخوان ران هستند.وترهای این ماهیچه ها به استخوان های ساق پا(درشت نی یا نازک نی و یا هر دو استخوان)اتصال دارند.عمل اصلی این گروه از ماهیچه ها،خم کردن(فلکسیون) زانو است.کشیدگی همسترینگ همانند کشیدگی ماهیچه چهارسر رانی،باعث اختلال در عملکرد مفصل زانو می گردد که میزان آن به شدت آسیب بستگی دارد.این ماهیچه ها،ازطریق عصب سیاتیک عصب دهی می شوند.
انواع کشیدگی همسترینگ (عضلات پشت ران)
کشیدگی همسترینگ به منزله کشش شدید و یا پارگی فیبرهای عضلانی و یا بافتهای مربوط به این عضلات است. این کشیدگی می تواند در یک انتها و یا در هر جایی از طول عضله رخ دهد که بر اساس شدید آسیب به سه درجه تقسیم می شوند.
• درجه یک: کشش شدید و یا اندک پارگی چند فیبر عضلانی است. درد آن معمولاً محدود و قابل نشان دادن با انگشت می باشد. سفتی و ضعف ممکن است مشاهده شود. اگر انجام ورزش ادامه یابد و یا شدت آن بیشتر شود، ممکن است در هنگام ورزش درد از بین برود اما نکته قابل توجه اینجاست که این درد پس از پایان تمرین دوباره رجوع می کند و حتی ممکن است اینبار همراه با شدت بیشتری باشد.
• درجه ۲: پارگی متوسط با مقدار بیشتری فیبر عضلانی که ناحیه دردناک بیشتر از درجه یک است و وسعت آن بیشتر است.سفتی و ضعف وجود دارد و ناحیه دردناک ممکن است به دلیل خونریزی در بافت و یا عضله به رنگ آبی و یا کبود درآید.آسیب ممکن باعث لنگیدن هنگام راه رفتن شود.
• درجه۳: پارگی کامل عضله و کوفتگی شدید و وسیع آن و مشاهده برجستگی قسمت آسیب دیده یا مشخص شدن هنگام ناحیه.
آسیب عمدتاً در محل اتصال عضله به تاندون در عضله دو سر رانی ایجاد میشود. آسیب مجزا به تاندون کمتر اتفاق میوجود داشته باشد افتد ، مگر اینکه آسیب قبلی به آن وجود داشته باشد.جداشدگی تاندون از استخوان لگن نادر و عمدتاً در شرایطی که فرد بطور ناگهانی در وضعیتی که زانو باز است در مفصل لگن به جلو خم شود ( مثل افتادن اسکی باز به سمت جلو ) رخ می دهد.اغلب آسیب وارده به عضلات هامسترینگ در ورزشهایی مثل فوتبال و دوهای سرعت رخ می دهد.
فرکانس
آسیب این عضلات ۳۳% آسیب های اندام تحتانی را در محدوده سنی ۲۵-۱۶ امسال در ورزشکاران را شامل می شود.
آناتومی کاربردی این عضلات در بالا و در پائین به استخوان درشت نی ساق اتصال دارند. لذا برروی دو مفصل زانو و ران اعمال اثر می کنند. اینها سبب بسته شدن زانو و باز شدن مفصل ران ( بردن ران به عقب یا extension ) می شوند.همگی ازعصب سیاتیک عصب میگیرند.
بیومکانیک ورزشی
رخدادهای دو میدانی که ورزشکارنیروی گریز از مرکز یا استارتهای قوی را تجربه می کند شانس ایجاد آسیب زیاد است. در ورزشهای تماسی مثل فوتبال در اثر ضربات مستقیم به این گروه عضلانی احتمال پارگی ،له شدگی یا خونریزی داخلی وجود دارد.له شدگی ها چنانچه در زمان برخورد ضربه ماهیچه منقبض باشد سطحی و اگر ماهیچه در حالت استراحت باشد عمقی تر خواهد بود، در اسکی روی آب در صورت بروز حادثه احتمال جدا شدگی تاندون از لگن وجود دارد.
عوامل خطرزای مستعد کننده به ایجاد آسیب عبارتند از :
۱- فقدان گرم کردن کافی قبل از مسابقه یا تمرین
۲- انعطاف پذیری کم و نسبت توده عضلانی هامسترینگ ( توده عضلانی دوسر رانی )کمتر از ۵۰%
۳- سابقه آسیب قبلی این ناحیه
۴- تکنیکهای غلط دویدن مثل بازکردن زیاد پاها از هم درهنگام دویدن.
شرح حال و معاینه
• شرح حالی از کشش ناگهانی روی عضلات پشت ساق یا برخورد ضربه مستقیم به آنها
• تورم و حساسیت در لمس محل اتصال تاندون عضله دو سر به سر استخوان نازک نی
• تشدید درد محل آسیب در هنگامی که زانو در برابر مقاومت بسته شود.
• در صورت وجود خونریزی داخل عضله گاهی یک توده برجسته بر روی عضله که در لمس حساس است وجود خواهد داشت.
• در صورت پارگی کامل این عضلات یک توده نرم زیر پوست احساس می شود و فرد قادر نیست زانو را به عقب خم کند.
تکنیکهای تصویربرداری
دراغلب موارد تصویربرداری نقش مهمی در بررسی آسیب ندارد.
• رادیوگرافی می تواند کلسیفیکاسیون را در افرادی که درد مزمن این ناحیه دارند را نشان دهد
• در مواردی که به جداشدگی تاندون داریم رادیوگرافی می تواند چیزی نشان ندهد.
• چنانچه ضعف واضح ۳-۲ روز بعد از آسیب ادامه یابد سونوگرافی یا MRI برای رد پارگی عضله یا خونریزی داخل عضله به کار میرود.
• چنانچه رادیوگرافی یک ضایعه بزرگ را نشان دهد معمولاً MRI برای کمک به تشخیص علت و نیاز به جراحی صورت میگیرد.
درمان
فاز حاد : یک هفته اول بعد از آسیب را شامل می شود.درمان بر حسب نوع و شدت آسیب وارده فرق می کند. درآسیبهای خفیف فرد بسرعت به تمرین بر می گردد اما در پارگی های کامل عضلانی فرد نیازمند جراحی است. بطور معمول در هفته اول درمان برروی کاهش درد و التهاب و تورم توسط استراحت ، یخ درمانی و فشار موضعی متمرکز میباشد. برای ایجاد فشار موضعی از بانداژهای کشی استفاده و برای کاهش تورم پاها را بالا نگه می داریم. سرما درمانی را به اینصورت انجام می دهیم که ۳ بار در روز و هر بار برای مدت ۲۰ دقیقه یخ را روی عضو قرار می دهیم.
در این مدت باید پای ورزشکار در وضعیتی باشد که زانوی وی باز و بالاتر از سطح قلب باید صورت گیرد.
فاز بهبودی:
از ۱ الی ۶ هفته متغیر است.
این فاز بر ۳ اصل محوری استوار است:
۱- افزایش دامنه حرکات مفصلی
۲- افزایش انعطاف پذیری
۳- افزایش قدرت عضلانی
در فاز بهبودی ورزشهای کشتی درجا ( static ) را انجام می دهیم قبل از شروع نرمش باید محل آسیب توسط دستگاه گرم شود و در هنگام فیزیوتراپی درد ایجاد شده را با تحریک الکتریکی یا یخ از بین برد. رسیدن به بی دردی کامل در تمام طول دامنه حرکت مفصلی برای انجام وشروع حرکات قدرتی لازم نیست. می توان تا جایی از دامنه حرکت که درد زیادی ایجاد نشده تمرین کرد و ترجیحاً در حضور یک فیزیوتراپ.
بازگشت به رقابت
برای بازگشت به رقابت باید قدرت و توده عضلانی عضلات هامسترینگ حداقل ۵۰% توده عضلانی عضله چهار سررانی باشد و عضلات هامسترینگ حداقل ۹۰% قدرت قبل از آسیب را بدست آورده باشند.
پیشگیری از آسیب دیدگی
اصول مهم پیشگیری
۱- گرم کردن مناسب قبل از تمرین ( حرکات کششی )
۲- حفظ انعطاف پذیری در کنار افزایش قدرت عضلانی
۳- عدم تمرین در هنگام خستگی ( مهترین جزء است)
